Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά σκουπίδια αντιμετωπίζει ο Σαρωνικός και ο Ευβοϊκός

Μέχρι και το 2050 οι θάλασσες σε όλο τον κόσμο θα έχουν περισσότερα πλαστικά σκουπίδια παρά ψάρια
Μέχρι και το 2050 οι θάλασσες σε όλο τον κόσμο θα έχουν περισσότερα πλαστικά σκουπίδια παρά ψάρια, με το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα να αντιμετωπίζει ο Σαρωνικός και ο Ευβοϊκός, σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας «Τα Νέα», με αφορμή και την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου. 



Μπορεί το σενάριο αυτό να μοιάζει εφιαλτικό, οι επιστήμονες ωστόσο υποστηρίζουν πως δεν απέχει καθόλου από την πραγματικότητα.

Δυστυχώς και στην Ελλάδα τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Σαρωνικός και Ευβοϊκός αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά σκουπίδια.

Τις τελευταίες εβδομάδες έχει αρχίσει η συλλογή υπογραφών στην ηλεκτρονική πλατφόρμα Avaaz για την έκκληση να δεσμευτούν οι κυβερνήσεις για καθαρές θάλασσες. «Το μισό από το πλαστικό που παράγεται το χρησιμοποιούμε μόνο μία φορά και το πετάμε προκαλώντας ασφυξία στις θάλασσες μας και τα πλάσματα που ζούνε σε αυτές. Οι κυβερνήσεις μας μπορούν να αναχαιτίσουν αυτό το τσουνάμι από πλαστικά. Σε μία ιστορική Σύνοδο Κορυφής, όπου θα χαράξουν τις δεσμεύσεις τους για καθαρές θάλασσες. Πρόσφατα η λαϊκή πίεση έκανε την Ινδονησία τη δεύτερη πιο ρυπογόνο χώρα στον κόσμο, να δεσμευτεί ότι θα μειώσει τα πλαστικά απόβλητα κατά 70% αναφέρεται χαρακτηριστικά στο ψήφισμα.

Μάλιστα οι χρήστες του διαδικτύου προτρέπονται να στηρίξουν την έκκληση για να φτάσουν σε υπογραφές το ένα εκατομμύριο προκειμένου ο εγκέφαλος του περιβαλλοντικού προγράμματος του ΟΗΕ να παρουσιάσει το ψήφισμα. Ήδη έχουν συγκεντρωθεί περισσότερες από 1.000.000 υπογραφές. «Δε μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τη θάλασσα. Και τώρα η θάλασσα δε μπορεί να ζήσει χωρίς τη βοήθεια μας» καταλήγει το ψήφισμα.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, συνολικά 3.455 τόνοι πλαστικού επιπλέουν στη Μεσόγειο θάλασσα. Οι υψηλότερες συγκεντρώσεις παρατηρούνται στις παραλίες. Προειδοποιούν όμως ότι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου , γιατί το 54% των πλαστικών απορριμάτων βρίσκεται στο βυθό της θάλασσας. Όπως επισημαίνουν τα θαλάσσια απορρίμματα είναι ως επί το πλείστον πλαστικά για δύο βασικούς λόγους: το πλαστικό είναι φθηνό, ελαφρύ και εύπλαστο, κάτι που στην πραγματικότητα σημαίνει πως συναντάται σε πληθώρα προϊόντων, ενώ σε συνθήκες περιβάλλοντος τα περισσότερα πλαστικά δε διασπώνται, παρότι κάποια σπάνε σε μικρότερα κομμάτια. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα υπόλοιπα θαλάσσια απορρίμματα (περίπου 20%) προέρχονται από πλοία, υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φορτηγά πλοία.

Σημειώνεται ότι η Ευρώπη είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικού σε παγκόσμιο επίπεδο με ετήσια παραγωγή που φτάνει τα 50 εκατομμύρια τόνους. Από τους οποίους 40% χρησιμοποιείται για πλαστικές συσκευασίες.

Καμπανάκι και για τις ελληνικές θάλασσες

Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι καλύτερη: Ο Σαρωνικός, οι Κυκλάδες, ο Ευβοϊκός αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα πλαστικά σκουπίδια. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, η οποία διενεργήθηκε το 2015 στη χώρα μας. Είναι ενδεικτικό πως σε όλες τις δειγματοληψίες στο πλαίσιο της έρευνας συμπεριλαμβανόμενων πλαστικά σκουπίδια, τα οποία στο συνολικό αριθμό των σκουπιδιών ήταν μεταξύ 67% και 91%.

Μελέτη του 2016 στην οποία έλαβαν μέρος μεταξύ άλλων τα τμήματα Γεωλογίας και Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ και η οποία εξέτασε την πυκνότητα των σκουπιδιών στο Σαρωνικό (έδειξε ότι τα σκουπίδια έχουν την τάση να συσσωρεύονται σε μεγαλύτερα βάθη, από 200 έως 350 μέτρα και η πυκνότητα τους φτάνει μέχρι και 3.428 τεμάχια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των σκουπιδιών (95%) είναι τα πλαστικά.

«Τα πλαστικά μιας χρήσης έχουν κατακλύσει τη ζωή μας. Είμαστε τόσο εθισμένοι σε αυτό το υλικό που μας είναι σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς αυτό. Η σπατάλη και η αλόγιστη χρήση του όμως προκαλεί τεράστια απειλή για το φυσικό περιβάλλον και ειδικότερα για τη θάλασσα στην οποία καταλήγουν τεράστιες ποσότητες» τονίζει στα «Νέα» ο Άλκης Καφετζής, υπεύθυνος εκστρατείας της Greenpeace για το περιβάλλον.

Και δεν είναι μόνο τα μεγάλα ή μεσαία κομμάτια πλαστικού που επιπλέουν και κάνουν ζημιά στο υγρό στοιχείο. Ακόμα και η παρουσία μικροϊνών πλαστικού προκαλεί ρύπανση του περιβάλλοντος. Δυο ξεχωριστές μελέτες, η πρώτη διενεργήθηκε το 2009 και η δεύτερη το 2011, εξέτασαν την παρουσία μικροϊνών πλαστικού σε 114 σημεία στην ακτογραμμή νησιών και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Από τις έρευνες φάνηκε ότι μικροΐνες πλαστικού βρέθηκαν σε όλα τα σημεία αλλά στην πρώτη καταγράφηκε ότι οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις εντοπίζονται στην Αττική και στην Ικαρία και κατά την έρευνα του 2011 στη Σίφνο.

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί για τα πλαστικά στις θάλασσας δεν υπάρχει ακόμα συνολική εικόνα επειδή σε ένα σύστημα όπως είναι το Αιγαίο, με ισχυρά ρεύματα και δυνατούς ανέμους, είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν τα σημεία όπου παρουσιάζεται εντονότερα το πρόβλημα. Προς το παρόν, είναι εμφανές ότι το πρόβλημα είναι έντονο σε θαλάσσιες περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως ο Σαρωνικός.

Υπενθυμίζεται ότι στην Ελλάδα παράγονται ετησίως 180.000-300.000 τόνοι πλαστικής συσκευασίας, ενώ το σύνολο της ετήσιας ζήτησης σε πλαστικό υπολογίζεται κοντά στους 500.000 τυόνους. Εξαιτίας της ανεπάρκειας του συστήματος διαχείρισης απορριμάτων και τις απουσίας θεσμικού πλαισίου που αποθαρρύνει την παραγωγή και τη ζήτηση πλαστικού μίας χρήσης, ανακυκλώνεται μόνο ένα μικρό ποσοστό αυτής της παραγωγής.

Πολλαπλός κίνδυνος για τους θαλάσσιους οργανισμούς

Η εικόνα της νεκρής θαλάσσιας χελώνας που είχε καταπιεί πλαστική σακούλα έχει γίνει πλέον..σημαία περιβαλλοντικών οργανώσεων στον αγώνα κατά της ρύπανσης των θαλασσών. Οι μεγάλες πλαστικές συσκευασίες όπως είναι οι σακούλες, μπορούν να έχουν ολέθριο αποτέλεσμα για τις χελώνες, τα δελφίνια και τις φώκιες, αφού τα ζώα κινδυνεύουν να μπλεχτούν, να πνιγούν και να στραγγαλιστούν με αυτά ή να τα καταπιούν. Υπάρχει, όμως, και ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός οργανισμών που είναι πιθανό να καταπιεί τα μικροσκοπικά κομμάτια πλαστικού, στην πραγματικότητα μικρότερα των 5 χιλιοστών. Τα μικροπλαστικά στο θαλάσσιο οικοσύστημα είναι ένας σοβαρός κίνδυνος. Μπορούν να βλάψουν τους θαλάσσιους οργανισμούς, αφού καταλήγουν στο στομάχι και στους ιστούς τους. Επίσης, αποτελούν πηγή τοξικών ουσιών καθώς περιέχουν τέτοιες στα συστατικά τους, ενώ παράλληλα απορροφούν επιπλέον τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο θαλασσινό νερό.

Σύμφωνα με την αναφορά για τα πλαστικά σκουπίδια στη θάλασσα του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών το 2016, η κατανάλωση θαλάσσιων οργανισμών που φιλτράρουν το νερό της θάλασσας, όπως τα μύδια και τα στρείδια, φαίνεται να είναι ο πιο πιθανός τρόπος έκθεσης του ανθρώπου στα μικροπλασματικά, χωρίς αυτό να αποκλείει άλλους εμπορεύσιμους θαλάσσιους οργανισμούς.

Η λύση

«Όχι σκουπίδια, όχι πλαστικά σε θάλασσες και ακτές» έλεγε στο διαφημιστικό σποτ ο γλάρος, η μασκότ της Ελληνικής Ένωσης Προστασίας  Θαλάσσιου Περιβάλλοντος το 1992. Πρωταρχικός στόχος της διαφήμισης ήταν να ευαισθητοποιήσει τους λουόμενους.

Και σε αυτή την ευαισθητοποίηση του κόσμου, σύμφωνα με επιστήμονες, κρύβεται και η λύση του προβλήματος των σκουπιδιών στις θάλασσες. Η αλλαγή των συνηθειών μας, όπως για παράδειγμα η χρήση οργανικών υλικών, είναι, όπως σημειώνουν οι επιστήμονες, ένα πρώτο καλό βήμα. Παράλληλα όμως χρειάζεται ανάληψη ευθυνών τόσο από τις κυβερνήσεις των κρατών όσο και από μεγάλες εταιρείες με βασικό σκοπό τον περιορισμό του φαινομένου.

«Με απλές κινήσεις μπορούμε όλοι να μειώσουμε σημαντικά το πλαστικό μίας χρήσης που χρησιμοποιούμε. Χρειάζεται όμως να επανεξετάσουμε συνολικά ως κοινωνία τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε αυτό το υλικό. Στόχος μας πρέπει να είναι η μείωση της παραγωγής του, που είναι ο βασικότερος τρόπος για να λύσουμε αυτό το πραγματικά τεράστιο πρόβλημα» επισημαίνει ο υπεύθυνος εκστρατείας της Greenpeace για το περιβάλλον Άλκης Καφετζής.