Γράφει ο δημοσιογράφος
Τάσος Καραντής
Σαν σήμερα (16-6-1945) έφυγε από τη ζωή ο Άρης Βελουχιώτης(1905-1945)!* Ηγετική και συνάμα τραγική μορφή της Εθνικής Αντίστασης κατά την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής, υποστράτηγος του ΕΛΑΣ και σημαίνον στέλεχος του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα.
Στις 16 Ιουνίου 1945 το κόμμα του τον αποκήρυξε και τον διέγραψε με δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη», την ίδια ημέρα που ο ίδιος αποφάσισε να τερματίσει τη ζωή του, όταν βρέθηκε περικυκλωμένος από παραστρατιωτικές ομάδες και μονάδες του Στρατού στη Μεσούντα της Άρτας. Το πτώμα του αποκεφαλίστηκε από τους άνδρες των παραστρατιωτικών ομάδων και κρεμάστηκε μαζί με του συντρόφου του Τζαβέλα σε κεντρικό φανοστάτη των Τρικάλων. Ακολούθησε τρικούβερτο γλέντι από τους διώκτες του, που κράτησε μέχρι πρωίας. Σε ερώτησε στη Βουλή των Κοινοτήτων από βουλευτές του Εργατικού Κόμματος για το «βάρβαρο της πράξης», ο αρμόδιος υπουργός απάντησε ότι αυτό αποτελεί «αρχαιοελληνικό πολεμικό έθιμο»!... Τα κατοπινά χρόνια, δύο φορές το ΚΚΕ απεκατέστησε πολιτικά τον Άρη Βελουχιώτη, στις 20 Ιουνίου 1962 και στις 16 Ιουλίου 2011.
Ο Νίκος Μάθεσης ο Τρελάκιας (1907-1975) έχει καταγραφεί στη ρεμπέτικη βιβλιογραφία ως μια ιδιαίτερη περίπτωση στο χώρο του ρεμπέτικου τραγουδιού. Αυθεντικός δημιουργός και ρεμπέτης, χαρακτηρίστηκε ως πρωτοπόρος στιχουργός του ρεμπέτικου με ουσιαστική προσφορά στην ανάπτυξή του τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’30. Παράλληλα, η προκλητική προσωπικότητά του κι ο αντικομφορμιστικός βίος του (έζησε κι έδρασε, πέρα από τα όρια και τις κοινωνικές συμβάσεις στους ημιπαράνομους χώρους του Πειραιά και στο γκέτο της Δραπετσώνας) του προσέδωσαν τη φήμη του περιβόητου μάγκα και του άγριου νταή του Πειραιά, όπου άφησε εποχή! Πράγματι, ο Νίκος Μάθεσης ήταν πασίγνωστος σε όλους ως ο θρυλικός Τρελάκιας!
Ο Μάθεσης λοιπόν, ήταν μια πολύπλευρη και πολυσύνθετη προσωπικότητα : ρεμπέτης και μάγκας, αλλά κι ευαίσθητος δημιουργός, στιχουργός, ζωγράφος και σκιτσογράφος. Μέσα από το έργο του όμως, ανακαλύπτουμε και την ιδιότητα του αριστερού πολιτικοποιημένου καλλιτέχνη. Διότι πως αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένας δημιουργός, που κατά την περίοδο των δραματικών πολιτικών γεγονότων του 1945, θα έγραφε ένα τραγούδι για το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη;!
Οι στίχοι του τραγουδιού γράφτηκαν από το Νίκο Μάθεση το 1945 και το μελοποίησε (χασαποσέρβικο) αρχικά ο Μανώλης Χιώτης, από τον οποίο γράφτηκε και η τελευταία στροφή. Δεν έγινε όμως ποτέ δίσκος. Ο Μάθεσης μίλησε πρώτη φορά για την ύπαρξη του τραγουδιού το 1974, στον ερευνητή του ρεμπέτικου Κώστα Χατζηδουλή, αλλά δεν μπορούσε να θυμηθεί την μελωδία του. Ο δε Χιώτης είχε πεθάνει ήδη το 1970. Έτσι οι στίχοι του Μάθεση δόθηκαν στον Μιχάλη Γενίτσαρη όπου και μελοποιήθηκαν ξανά (ζεϊμπέκικο). Το τραγούδι ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1980 στον ιστορικό δίσκο «Τα ρεμπέτικα της Κατοχής» (Κατοχή – Αντίσταση – Εμφύλιος / ανέκδοτα και απαγορευμένα / MINOS DAL – MSM 391/1980) με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Ας δούμε τι είπε, με το γνωστό μάγκικο ύφος του, ο ίδιος ο Μάθεσης στον Κ. Χατζηδουλή για το πως έγραψε το τραγούδι (Τ. Καραντή, «Νίκος Μάθεσης – ο θρυλικός Τρελάκιας του ρεμπέτικου», εκδ. Στοχαστής, Αθήνα 1999, σελ. 135-137) :
Μεταφέρουμε, τέλος, εδώ τους στίχους του τραγουδιού, όπως καταγράφονται στο ένθετο του δίσκου «Τα ρεμπέτικα της Κατοχής» :
Αντιλαλούνε τα βουνά
κλαίνε τα κλαψοπούλια
ο Βελουχιώτης χάθηκε
ψηλά σε μια ραχούλα.
Τι έχεις κλαψοπούλι μου
και χαμηλά κοιτάζεις;
για πες μου ποιος σε πλήγωσε
και βαριαναστενάζεις;
Μαράθηκαν τα λούλουδα
χάθηκε το φεγγάρι
ένας λεβέντης έσβησε
που τονέ λέγαν Άρη.
Κείνος δε θέλει κλάματα
ούτε και μοιρολόγια
θέλει αγώνες και χαρές
αρματωσιές και βόλια.
Έχουμε ξαναγράψει ότι λόγω του Μάθεση η Σαλαμίνα ανήκει στα τοπία της “ρεμπέτικης γεωγραφίας”. Μέσα απ’ αυτό το τραγούδι του όμως, το νησί έχει την ξεχωριστή τιμή, ένας πολιτικοποιημένος, αριστερός και προοδευτικός, δημιουργός του, να αποτίνει, μέσα από το έργο του, φόρο τιμής στην μεγαλύτερη και ηρωικότερη προσωπικότητα της Εθνικής Αντίστασης, στον Καπετάνιο του ΕΛΑΣ, τον θρυλικό Άρη Βελουχιώτη!
*Βλ. - Άρης Βελουχιώτης (1905 – 1945) : https://www.sansimera.gr/biographies/1371
**Ακούστε το τραγούδι («Ένας λεβέντης έσβησε») : https://www.youtube.com/watch?v=F9C9H77b_7Q