Αναβίωση του εθίμου Σιρ Μελέτη 2018

του Γιάννη Στεφάνου

Την Παρασκευή 31 Αυγούστου αναβίωσε για μια ακόμα φορά το παλαιό έθιμο της Σαλαμίνας «του Σιρ Μελέτη» στην περιοχή Πούσι Λικ (πηγάδι με υφάλμυρο νερό), ανάμεσα στις οδούς Αγίου Δημητρίου και Μεγάλου Αλεξάνδρου, στο κέντρο της πόλης.

-->

Την εκδήλωση διοργάνωσαν και αυτή τη χρονιά η κ. Ελένη Σταμπάμπα, η κ. Κατίνα Βιλλιώτη και ο κ. Γιάννης Φουρίκης με την συμπαράσταση και την βοήθεια της γειτονιάς. Στην εκδήλωση παρευρέθηκε πλήθος κόσμου και κυρίως πολλά παιδιά τα οποία διασκέδασαν πηδώντας πάνω από την φωτιά.
Είναι σημαντικό γεγονός η αναβίωση ενός εθίμου, όπως του Σιρ Μελέτη και η συντήρησή του είναι ένα πολιτιστικό γεγονός που φέρνει σε επαφή τις παλαιότερες γενεές με τις νέες και συμβάλει στην διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού μας.





Καθαρτήριες και άλλες πυρές
Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι συνήθιζαν εμπλουτίζουν τη ζωή τους με διάφορες εκδηλώσεις και δρώμενα ανάλογα με τις εποχές του χρόνου και τις γεωργικές και άλλες ασχολίες του. Σημαντικές στιγμές ήταν για παράδειγμα το όργωμα της γης και η σπορά της, ο τρύγος των αμπελιών αλλά και οι συνέχειές τους όπως η δοκιμή του νέου κρασιού και το ζύμωμα του πρώτου ψωμιού.

Θέρος, τρύγος, πόλεμος, και ιδιαίτερα για τον τρύγο του αμπελιού οι πρόγονοί μας είχαν φροντίσει να θεοποιήσουν το κρασί και τις διαδικασίες παραγωγής του στο πρόσωπο του θεού Διονύσου αλλά και τις συνέπειες του, την ευφορία και την μέθη στα πρόσωπα των Μαινάδων, των Σειληνών, των Σατύρων και των άλλων ακολούθων του θεού. Παράλληλα είχαν πλαισιώσει το κρασί και την παραγωγή του με θρησκευτικές και άλλες εορτές, δρώμενα, θεατρικές παραστάσεις, δοξασίες κλπ.
Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από αναφορές στο κρασί και τον κόσμο του.

«Οίνος ευφραίνει καρδίαν» και «…πίετε εξ αυτού πάντες·τούτο γαρ εστί το αίμα μου…». Από την αρχαία Ελληνική θρησκεία στην Χριστιανική δυό-τρείς λέξεις δρόμος.
Οι ληνοσείστες Σειληνοί, που έκανα τους ληνούς να σείονται από το πάτημα των σταφυλιών και το γλεντοκόπι τους χάθηκαν και απόμειναν μνήμες και ατροφικά έθιμα και ο Διόνυσος έφυγε δίνοντας τη θέση του στη νέα θρησκεία του Χριστού. Όμως οι πανάρχαιες αυτές γιορτές επειδή ήταν αδύνατον να ξεριζωθούν από την ψυχή των ανθρώπων μετουσιώθηκαν στα νάματα του Χριστιανισμού και συνέχισαν να υπάρχουν και να εορτάζονται μέχρι της μέρες μας.

Βέβαια, σήμερα, αν και τα λαογραφικά έθιμα έχουν ξεθυμάνει όπως το ασυντήρητο κρασί, εντούτοις εξακολουθούν να διατηρούν την παλιά τους αίγλη και φήμη, έστω και αν τις περισσότερες φορές υπάρχουν λογοτεχνική αδεία, ως απλές αναφορές στο παρελθόν. Όμως και έτσι, όλο και κάποιοι ακούραστοι εργάτες της κοινωνικότητας και του πολιτισμού φροντίζουν να αναβιώνουν και να συντηρούν έθιμα, με όλους εμάς απαθείς θεατές και με το βλέμμα χαμένο στα κινητά και τις καθημερινές έγνοιες μας.

Το έθιμο του Σιρ Μελέτη
Εδώ και χιλιάδες χρόνια, η φωτιά δοκιμάζει αλλά και δαμάζει το φόβο και τις ελπίδες των ανθρώπων, με τρόπο που κάποτε καθόριζε τη ζωή τους και τους κάνει να «υπακούν» σε αρχεγονικές δοξασίες. Από τα παλιά χρόνια, ο άνθρωπος υποδεχόταν με φωτιές τη νύχτα των ηλιοτρόπιων και των ισημεριών, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου εκεί κοντά στα Χριστούγεννα, τις Αποκριές, τον Αη Γιάννη τον κλείδωνα και πολλές άλλες.

Οι γιορτές που συμπεριλαμβάνουν στο τελετουργικό τους φωτιές αποτελούν την αρχαιότερη έκφραση στον κόσμο που εξακολουθούν να εορτάζονται χωρίς διακοπή.
Το πήδημα πάνω από τη φωτιά, ο χορός στα αναμμένα κάρβουνα, τα αναστενάρια, αλλά και η ρήψη σ’ αυτήν διαφόρων στερεών και υγρών υλικών και άχρηστων χρηστικών, λατρευτικών και άλλων υλικών είχε έντονο συμβολικό χαρακτήρα
Η δύναμη της φωτιάς ήταν καθαρτήρια, εξαγνιστική ενάντια σε κάθε κακό αλλά και διαβατήρια προς στη νέα χρονιά. Άλλωστε όλοι μας σήμερα ανάβουμε ένα καντήλι, ή ένα κεράκι στην εκκλησία που η φλογίτσα του σιγοκαίγοντας ανυψώνει τις ικεσίες μας προς τον ουρανό και χρησιμοποιούμε τη φωτιά για απολύμανση και άλλες χρήσεις.

Ένα, λοιπόν, από τα έθιμα με φωτιά που έχουν αναβιώσει στη Σαλαμίνα είναι αυτό του Σίρ Μελέτη, του Κύρ(η) μας του Αη Μελέτη, του Αγίου Μελετίου, μετά το τέλος του τρύγου. Τότε άναβαν μεγάλες φωτιές στις γειτονιές, σε πλατείες, αλάνες και σταυροδρόμια και συναγωνίζονταν ποια γειτονιά θα ανάψει την μεγαλύτερη.
Ως καύσιμο υλικό χρησιμοποιούσαν ξύλα, παλιά βαρέλια, υπολείμματα από τον καθαρισμό και την επισκευή των βαρελιών, καθώς και κάθε λογής άχρηστα αντικείμενα που συγκέντρωναν μικροί και μεγάλοι από τα χωράφια και τις άκρες της πόλης. Και ακόμα, αποθήκες άνοιγαν και ό,τι άχρηστο, όπως παλιά έπιπλα, ξύλα, χαρτιά και άλλα άχρηστα υλικά του σπιτιού και των χωραφιών, ήταν καλοδεχούμενο για να μεγαλώσει τη φωτιά.
Μετά το φούντωμα της φωτιάς και όταν οι φλόγες έπεφταν, μικροί και μεγάλοι -όποιοι δεν φοβόντουσαν μην καούνε- διασκέδαζαν πηδώντας πάνω από αυτή, ενίοτε εξερχόμενοι καψαλισμένοι, έτσι για το καλό!

Στη Σαλαμίνα το έθιμο του «Σιρ Μελέτη» πραγματοποιείται στις 31 Αυγούστου παραμονή της εορτής του Οσίου Μελετίου. Επίσης, σύμφωνα με το ημερολόγιο που είχε καθιερωθεί από τον 4ο αιώνα μ.Χ., η 31 Αυγούστου συνέπιπτε με την τελευταία ημέρα του χρόνου που λεγόταν και κλειδοχρονιά, επειδή τότε κλείδωνε, τελείωνε, ο χρόνος. Η 1η Σεπτεμβρίου (αρχιχρονιά) ήταν η αρχή του χρόνου και της Ινδικτιώνος καθώς ο Σεπτέμβριος ήταν η αρχή του εκκλησιαστικού αλλά και του πολιτικού έτους.

Άντε και του χρόνου

Κείμενο και φωτογραφίες Γιάννης Στεφάνου, με πληροφορίες από διάφορες πηγές.

*Γιάννης Σ. Στεφάνου / Τρωξάρτης

https://www.facebook.com/j.s.stefanou