- ένα συνοπτικό αφιέρωμα στον μεγάλο Σαλαμίνιο θεατρικό συγγραφέα με αφορμή τη σημερινή ημερομηνία του θανάτου του (28-7-1964)
Γράφει ο δημοσιογράφος
Τάσος Καραντής
«Μια μέρα αγαπημένη μου Σαλαμίνα θ’ αλλάξης…γι’ αυτό σου αφιερώνω μια εικόνα σημερινή σου ζωής…για ανάμνηση». Αυτά έγραφε, στα 1924, ο μεγάλος Σαλαμίνιος θεατρικός συγγραφέας, που τίμησε, μέσα από το έργο του, το νησί του, τη Σαλαμίνα.
Ο Δημήτρης Μπόγρης γεννήθηκε στις 26 – 12- 1890 στην Αθήνα, από πατέρα Σαλαμίνιο, τον φαρμακοποιό Αναστάσιο Μπόγρη, και μητέρα Αθηναία, την πανέμορφη – όπως έχει γραφτεί - Ασπασία Μπαϊρακτάρη. Παράλληλα με την ολοκλήρωση των γυμνασιακών σπουδών του, ο Δημήτρης Μπόγρης ασχολήθηκε με τη μουσική(έπαιζε βιολί) αλλά και τη ζωγραφική, όπου – όπως αναφέρεται σε βιογραφικό του – πήρε τα πρώτα του μαθήματα από τον μεγάλο συμπατριώτη του ζωγράφο Πολυχρόνη Λεμπέση(1848-1913). Οι γονείς του όμως, όλα αυτά τα έβλεπαν σαν ένα στολίδι που μπορούσε να κοσμήσει τη ζωή ενός νέου, αλλά δεν μπορούσαν, ποτέ, να γίνουν το κυρίως επάγγελμά του. Έτσι, αποφάσισαν πως έπρεπε να γίνει αξιωματικός, ωθώντας τον προς τον στρατώνα! Βρέθηκε λοιπόν, ο Δημήτρης Μπόγρης να φοιτά, επί τρία χρόνια, στη Σχολή Ευελπίδων! Πνεύμα ανήσυχο όμως όπως ήταν και, συνάμα, καλλιτεχνική φύση, δεν άντεξε περισσότερο κι επαναστάτησε, τα παράτησε όλα κι έφυγε στο Παρίσι. Εκεί φοίτησε στην περίφημη Σχολή των Γεφυροποιών, στην Ponte et Clausse(Ανωτέρα Σχολή Τεχνολογίας), αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, γιατί, λόγω της κήρυξης του γαλλογερμανικού πολέμου, επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου στρατεύτηκε και πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους. Μάλιστα, τραυματίστηκε κιόλας στη μάχη του Δρίσκου στην Πίνδο. Στη συνέχεια, μετά το τέλος των περιπετειών του, γράφτηκε στη Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου και πήρε το πτυχίο του. Στα πρώτα επαγγελματικά βήματα χρημάτισε Επιθεωρητής Βιομηχανίας στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας κι αργότερα τοποθετήθηκε, για ένα χρόνο, καθηγητής μαθηματικών στην Κάρυστο. Σύντομα όμως εγκατέλειψε την δημοσιοϋπαλληλική καριέρα και στράφηκε, επιτέλους, οριστικά, σ’ αυτό που αγαπούσε πάντα κι ήταν ο διακαής του πόθος, στην πνευματική δράση, στην δημοσιογραφία και στην συγγραφή.
Ο κλασικός ηθογράφος του ελληνικού θεάτρου
Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά ως δημοσιογράφος και διηγηματογράφος. Στο θέατρο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1920, με το πρώτο του έργο, ένα δράμα, τον «Ιατρό Μαυρίδη». Ακολούθησαν κι άλλα έργα του, αλλά αυτό που τον καθιέρωσε ως τον κλασικό ηθογράφο του ελληνικού θεάτρου, ήταν τα «Αρραβωνιάσματα»(1924). Το ηθογραφικό αυτό δράμα που βραβεύτηκε, με δυο βραβεία(Κοτοπούλειο & Αβερώφειο), θεωρείται το εντελέστερο έργο του Μπόγρη και μέχρι σήμερα είναι σχεδόν μόνιμο στο ρεπερτόριο του Εθνικού Θεάτρου. Το έργο αυτό, όπως γράφτηκε : «είναι πιστά κουλουριώτικο. Όλοι οι ήρωές του ζούνε και κινούνται μέσα στο περιβάλλον του νησιού. Αυτό άλλωστε το μαρτυρούν τα κουλουριώτικα ονόματά τους και οι τοποθεσίες. Είναι το έργο, για το οποίο πρέπει να υπερηφανεύεται η Σαλαμίνα.». Εξάλλου κι ο ίδιος ο Μπόγρης είχε δηλώσει τα εξής : «Αυτά(Τ’ Αρραβωνιάσματα) είναι μια δραματική θέση στο περιβάλλον των απλών και ταπεινών ψαράδων της Σαλαμίνας. Εκεί, με τους ανθρώπους αυτούς, έζησα την εποχή που οι Σύμμαχοι είχαν αποκλείσει τη χώρα. Τότε, οι άνθρωποι αυτοί στα Παλούκια, στο Καματερό, στ’ Αμπελάκι, το πλείστον ψαράδες, μόλις κατάφερναν στην ακροθαλασσιά να ψαρέψουν και η ζωή τους ήταν μια αδιάκοπη τραγωδία. Έζησα μαζί τους, μοιράστηκα το ψωμί τους και τον πόνο τους και τους αγάπησα. Από την αγάπη αυτή ξεπήδησε αυτό μου το έργο.». Τ’ «Αρραβωνιάσματα» είχαν την τύχη ν’ ανέβουν σε σκηνοθεσία Δ. Ροντήρη από το Εθνικό Θέατρο(1936), σε κοστούμια του Α. Φωκά και με ερμηνείες του Βεάκη, της Μανωλίδου, του Μαμία, του Παρασκευά και του Μινωτή. Τα δε σκηνικά του Κλώνη απεικόνιζαν τοπία της Κούλουρης, γι’ αυτό κι ο σκηνογράφος είχε επισκεφτεί, τότε, το νησί. Απ’ αυτήν την συγκεκριμένη παράσταση αναδείχτηκε η δομή του έργου, η χάρη του και η φρεσκάδα του, αποκτώντας έτσι τη σταθερή του θέση στη νεοελληνική ηθογραφική δραματουργία.
Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν κι άλλα επιτυχημένα και γνωστά έργα του Μπόγρη, όπως, για παράδειγμα, η «Δράκαινα»(1927), οι «Φουσκοθαλασσιές»(1937) και το «Κορίτσι του λιμανιού»(1945). Ένα σύνολο δε, δεκαεπτά(17) θεατρικών έργων του(από το 1920 ως και το 1951) εκδόθηκαν από τις εκδόσεις “ΜΕΛΙΣΣΑ”.
Ορισμένα μάλιστα από τα θεατρικά του, όπως λ.χ. τα «Αρραβωνιάσματα»(1950), το «Κορίτσι της ταβέρνας»(1952) και οι «Φουσκοθαλασσιές»(1966) έγιναν και κινηματογραφικές ταινίες, με αξιοσημείωτη εισπρακτική επιτυχία. Συνήθως τα σενάρια των ταινιών αυτών τα υπέγραφε ο ίδιος, αλλά, επίσης, έγραψε, πέρα από θεατρικά και σενάρια, από οπερέτες μέχρι ραδιοφωνικά σκετς, όπου ήταν από τους πρώτους διδάξαντες στο είδος.
Παράλληλα με τις παραπάνω δραστηριότητές του, ο Δημήτρης Μπόγρης ανέπτυξε κι έντονη συνδικαλιστική δράση! Διετέλεσε, λοιπόν, Γενικός Γραμματέας και Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, Σύμβουλος του Εθνικού Θεάτρου, Πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Αθηναϊκού Τύπου, Πρόεδρος του Ταμείου Συντάξεων ηθοποιών, συγγραφέων και μουσικών του θεάτρου, καθώς κι επίτιμο μέλος πολλών λογοτεχνικών σωματείων! Πάλεψε, γενικότερα, μέσα απ’ όλες αυτές τις θέσεις του, για τα δικαιώματα των ανθρώπων του θεάτρου και του Τύπου.
Ο Δημήτρης Μπόγρης πέθανε, σαν σήμερα, στις 28-7-1964, σε ηλικία 74 ετών. Χαρακτηρίστηκε, ως θεατρικός συγγραφέας, ικανότατος στη σκιαγράφηση ανθρώπινων τύπων και θεωρήθηκε ότι ήταν αυτός που καθιέρωσε την ηθογραφία στην Ελλάδα. Και πράγματι, τα έργα του, μέσα από την πλοκή τους, είναι, στην ιδεολογία τους και στις κοινωνικές προεκτάσεις και στους προβληματισμούς που θέτουν, μελοδραματικά κι ηθοπλαστικά.
Στη Σαλαμίνα, σήμερα, μία οδός φέρει τ’ όνομά του, καθώς κι η αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχιακού Μεγάρου του νησιού. Νομίζουμε όμως, ότι η επανέκδοση του, εξαντλημένου πια, τόμου με τα θεατρικά του αποτελεί χρέος για την, οιανδήποτε, δημοτική αρχή.
*Τα βασικά βιογραφικά στοιχεία και μέρος του φωτογραφικού υλικού για τον Δημήτρη Μπόγρη αντλήθηκαν από την εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα, καθώς κι από την έκδοση : Κωστής Μπαστιάς «Φιλολογικοί περίπατοι»(εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2002).