"Βίλα Παναγιωτοπούλου" - Ένα εγκαταλελειμμένο διαμάντι της Σαλαμίνας

της Δέσποινας Πάνου* - animartists.com
Πλησιάζοντας προς το λιμάνι της Σαλαμίνας, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ατενίσει τις περιοχές Καματερό, Αμπελάκια και Παλούκια. Κάπου ανάμεσα στις δύο τελευταίες και μπροστά από την θάλασσα, ξάφνου ξεπροβάλει μέσα σε μια μεγάλη έκταση ένα παλιό αρχοντικό. Αυτή η έπαυλη λοιπόν, επονομαζόμενη και ως «βίλα Παναγιωτόπουλου» ή όπως είναι ευρυτερα γνωστη «κτήμα Χορς-Παναγιωτόπουλου ή απλά κτήμα Παναγιωτόπουλου» , παραμένει μέχρι και σήμερα ένα διαμάντι για την περιοχή, που δυστυχώς εχει εγκαταλειφθεί.

 -->


Η εμβληματική αυτή βίλα που με την αρχιτεκτονική της που θυμίζει την περίοδο του Μεσοπολέμου, κατακλύζεται από την πυκνή βλάστηση που εμποδίζει τους διερχόμενους να αντικρύσουν με καθαρή ματιά όλο το κτίριο. Σύμφωνα με τον Βελτανισιάν (2015), η ανέγερση της χρονολογείται τη δεκαετία του 1920, την περίοδο δηλαδή όπου άρχισαν να χτίζονται στο νησί οι παραθεριστικές κατοικίες των Πειραιωτών-Αθηναίων. Εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ως μόνιμη κατοικία, γι’ αυτό και δεν διαθέτει κεντρική θέρμανση, παρά μόνο ως εξοχική, καθώς ο ιδιοκτήτης μαζί με την οικογένεια του την επισκεπτόταν για κάποιους μήνες το καλοκαίρι. Όπως και στις υπόλοιπες, έτσι και σε αυτή, φιλοξενήθηκαν ενίοτε μεγάλα ονόματα επωνύμων όπως οι ηθοποιοί του ελληνικού κινηματογράφου Βασίλης Αυλωνίτης, Κώστας Χατζηχρήστος, Σπεράντζα Βρανά, ο γνωστός Φιλοποίμην Φίνος, ο Αλέξης Μινωτής, η Κατίνα Παξινού και η Κάκια Παναγιώτου (Παναγιωτοπούλου-Καρρά, 2020).
-->

Μέσα στην έκταση, η οποία, όπως πληροφορούμαστε από την κα. Παναγιωτοπούλου-Καρρά, (2020) αγοράστηκε από τον Τάκη Παναγιωτόπουλο κομμάτι-κομμάτι και ενώθηκε μετέπειτα, υπάρχει μέχρι και σήμερα ένας μικρός ναός όπου, σύμφωνα με την κα. Καρδαμίτση-Αδάμη (2006), οικοδομήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα σύμφωνα με τα σχέδια του μηχανικού Ιωάννη Ζολώτα μαζί με ολόκληρη την υπόλοιπη βίλα. Μάλιστα ο συγκεκριμένος ναός, αποτελεί σχεδόν πιστό αντίγραφο του ναού του Αγίου Νικολάου, ένα έργο του Ernst Ziller, με χρονολογία κατασκευής τα τέλη του 19ου αιώνα (Κασιμάτη, 2010).

Σημαντική πληροφορία για την πορεία της βίλας μέσα στο χρόνο, αποτελεί το γεγονός πως η τελευταία ιδιοκτήτρια ήταν η γνωστή Ελληνίδα χορογράφος και εμβληματική μορφή των Ολυμπιακών αγώνων, Μαρία Χορς (το γένος Παναγιωτοπούλου), κόρη του πρώην δημάρχου Περαιώς Παναγιώτη (Τάκη) Παναγιωτόπουλου. Όπως είναι ευρέως γνωστό, η κυρία Χορς αφότου φοίτησε στη σχολή της Κούλας Πράτσικα και κατέκτησε το δίπλωμα του επαγγελματικού τμήματος της σχολής, το 1936 υπήρξε μία από τις ιέρειες της Τελετής Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας (Σγουράκης, & Σγουράκη, 2005).

Η Μαρία Χορς εντός της οικίας (πηγή:Lifo.gr)
Από αρχιτεκτονικής άποψης, η βίλα αποτελείται από ένα ισόγειο κτίσμα, έναν πρώτο όροφο και ένα μικρό τετράγωνο δώμα ακριβώς πάνω από τον όροφο. Η ύπαρξη ενός περιστυλίου στο ισόγειο δημιουργεί έναν εξώστη στον πρώτο όροφο με χαρακτηριστικό κιγκλίδωμα. Κατά τον Μπούρα (2001), το περιστύλιο είναι μια σειρά κιόνων γύρω από ένα οικοδόμημα ή μια αυλή. Επί ρωμαϊκής εποχής δε, στις αγροτικές περιοχές, οι βίλες περιβάλλονταν από κήπους, όπου οι στήλες ή οι κίονες που τους περικύκλωναν είχαν σκιερό προστώο, γεγονός που ενδεχομένως και να αποτέλεσε έμπνευση για τη δημιουργία αυτού του οικοδομήματος!

Τεράστια εντύπωση, ακόμη, προκαλεί η εμβληματική, θεόρατη, ξύλινη, πράσινη πόρτα της κυρίας εισόδου της βίλας με πολλά στοιχεία Art Nouveau. Το εν λόγω καλλιτεχνικό ύφος, ξεκίνησε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα και ένα από τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι το ξύλο σε σκούρους τόνους ενώ κυριαρχεί το πράσινο χρώμα (Gombrich, 1998). Επιπρόσθετα, ο πρώτος όροφος κοσμείται από μεγάλα παράθυρα, τα οποία πρόσφεραν άπλετο φως και φυσικά τη δυνατότητα να χαίρονται οι ένοικοι την άπλετη θέα στη θάλασσα. Ωστόσο, σε κάποια από αυτά τα παράθυρα διακρίνονται μέχρι και σήμερα κάποιες κουρτίνες, δείγμα εγκατάλειψης και παραμέλησης της οικίας.

Η εμβληματική πόρτα (πηγή: Η Σαλαμίνα του χθες)
Εντούτοις, παρά τη χρόνια εγκατάλειψη του χώρου, το 2005 η βίλα αποτέλεσε κομμάτι της τηλεοπτικής σειράς «Μάγισσες της Σμύρνης». Τα γυρίσματα των πρώτων επεισοδίων της σειράς έλαβαν χώρα μέσα στους ειδικά διαμορφωμένους, από την παραγωγή της σειράς, χώρους της έπαυλης. Έκτοτε, στέκει εκεί, μπροστά στη θάλασσα, περιμένοντας τη στιγμή της ανέγερσης της.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Βελτανισιάν, Π. (2015). Το Καματερό. Ανακτήθηκε το 2020, από https://freethinkinhisland.wordpress.com/2015/10/26/παναγιώτης-βελτανισιάν-το-καματερό/
Καρδαμίτση-Αδάμη, Μ. (2006). Έρνεστ Τσίλλερ 1837-1923. Η τέχνη του κλασικού. Αθήνα: Μέλισσα.
Κασιμάτη, Μ. (2010). Ερνέστος Τσίλλερ, Αρχιτέκτων (1837-1923). Έκθεση 22 Μαρτίου-30 Αυγούστου 2010. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη Μουσείου Σούτζου.
Μπόυρας, Χ. (2001). Ιστορία της Αρχιτεκτονικής, Τόμος Β’. Αθήνα: Μέλισσα.
Παναγιωτοπούλου-Καρρά, Μ. (2020). Ακουστική μαρτυρία από συγγενικό πρόσωπο της οικογένειας Παναγιωτόπουλου. Σαλαμίνα.
Σγουράκης, Γ. & Σγουράκη, Η. (2005). Μονόγραμμα Μαρία Χορς (Τηλεοπτική Εκπομπή). Αθήνα: ΕΡΤ ΑΕ.
Gombrich, E.H. (1998). Το χρονικό της τέχνης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.

* Η Δέσποινα Πάνου είναι Κοινωνική Ανθρωπολόγος  Εκπ. Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια