του Θάνου Βλαστού*
Ο σχεδιασμός για τη ζεύξη της Σαλαμίνας µε την Αθήνα και στη συνέχεια µε τα Μέγαρα προχωρά ερήµην των κατοίκων της Σαλαμίνας. Προχωρά επίσης ερήμην των κατοίκων της Αθήνας γενικότερα.
Ερωτήματα σχετικά µε το τι πρέπει να αλλάξει στην Αθήνα
- ὡστε να καλύψει πιο υπεύθυνα τις υποχρεώσεις της προς την διεθνή κοινότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή,
- ώστε να προστατεύσει αποτελεσματικότερα την ιστορική ταυτότητά της,
- ώστε να εξασφαλίσει ένα πιο βιώσιµο αύριο, περιβαλλοντικά και κοινωνικά απλά δεν τίθενται. Η ίδια νοοτροπία, η ίδια στάση και οι ἰδιες προτεραιότητες που οδήγησαν στη σηµερινή Αθήνα συνεχίζουν να κατευθύνουν τις ὁποιες επιλογές.
Το µεγάλο κεφάλαιο Σαλαμίνα έχει ανοίξει, ὠστόσο οι κάτοικοί της και οι Αθηναίοι γενικότερα, περιμένουν παθητικά να ζήσουν τα αποτελέσµατα µιας εντυπωσιακής αλλαγής της οποίας οι επιπτώσεις θα εἰναι πολύ σοβαρές. Τους καθησυχάζει το γεγονός ότι το έργο της διπλής ζεύξης ανήκει στην Φαρέτρα µε τις γνωστές πολιτικές υπέρ του αυτοκινήτου τη Φιλοσοφία της οποίας η µεγάλη πλειονότητα των κατοίκων ἐχει ενστερνιστεἰ.
Για τη διπλή ζεύξη υπάρχουν δυο αναγνώσεις. Η πρώτη αναγνωρίζει ότι θα βελτιώσει την επικοινωνία µε την Αθήνα και θα εντάξει πολύ πιο άµεσα το νησί στο μητροπολιτικό συγκρότηµα και η δεύτερη, χωρίς να αμφισβητεί την πρώτη, θέτει ερωτήματα ὥς προς τις επιπτώσεις.
Είναι γεγονός ότι η Σαλαμίνα ενώ ξεκίνησε ως τόπος παραθερισμού, τείνει να αποτελέσει σήµερα µέρος του ευρύτερου συστήµατος της Μητροπολιτικής Αθήνας. Πολλοί από τους κατοίκους της εργάζονται στην Αθήνα. Επιθυμούν να φτάνουν και να επιστρέφουν απὀ εκεί το ταχύτερον δυνατὀν. Αναγνωρίζουν το ίδιο δικαίωµα και στους κατοίκους της Αθήνας. Η βελτίωση τη συγκοινωνιακής υποδομής μεταξύ του νησιού και της Αθήνας θα επιταχύνει αυτή την ένταξη που η πολιτεία την προωθεί ὡς ΄αναπτυξιακό ἐργο το οποίο θα ενεργοποιήσει τους οικονομικούς μηχανισμούς. Πράγματι, οι χαμηλές αξίες των ακινήτων της Σαλαμίνας, ανάλογες του χαμηλού επιπέδου των εισοδημάτων των κατοίκων και του αντίστοιχου τεχνητού περιβάλλοντος που έχουν οικοδοµήσει, εκτιμάται ότι θα ανέβουν σηµαντικά όταν βελτιωθεί η προσπελασιµότητα του νησιού διότι θα προσελκυστούν πολύ υψηλότερα εισοδήµατα. Αυτό θα συμβεί διότι το Φυσικό περιβάλλον είναι εξαιρετικό, υπάρχει πλούσια δασοκάλυψη και το µήκος της ακτογραμμής είναι πολύ µεγάλο. Η επιφάνεια της Σαλαμίνας είναι περίπου το 25% της Αθήνας επομένως υπάρχει τεράστιο ΄αναπτυξιακό’ δυναμικό. Με τη µείωση του χρόνου επικοινωνίας η κορεσµένη Αθήνα θα βρει διεξόδους στη Σαλαμίνα τόσο για κατοικία όσο και για άλλες δραστηριότητες σχετικές κυρίως µε την αναψυχή.
Οι αντιρρήσεις εἰναι εύλογες, όσο και αν θα χαρακτηρίζονταν ουτοπικἑς έτσι όπως σκέφτεται σήµερα η Ελλάδα. Για την ανάπτυξή της η Σαλαμίνα, και η Ελλάδα γενικότερα, προς ποια κατεύθυνση θα άξιζε να επενδύσει; Προς εκείνη που ακολουθήθηκε και ακολουθείται συστηματικά στο µεγαλύτερο µέρος του πλανήτη και δεν αποτελεί ως έργο τίποτα το ξεχωριστό, ή προς εκείνη της αξιοποίησης της ιστορίας της, που εἰναι μοναδική;
Η σήραγγα, θα αυξήσει θεαματικά τα αυτοκίνητα στο νησί µε ότι αυτό συνεπάγεται σε ρύπανση, θόρυβο, κινδύνους ατυχημάτων... Το πρόβληµα θα γίνει ακόµη πιο έντονο όταν η πρώτη ζεύξη στα Παλούκια ακολουθηθεί, ὁπως είναι αναμενόμενο, από δεύτερη ζεύξη προς Μέγαρα.
Προς το παρόν η δεύτερη ζεύξη έχει αφαιρεθεί από τις εξαγγελίες. Ωστόσο η κατασκευή τῆς πρώτης ανοίγει την πόρτα και για την δεύτερη. Ο δρόμος Αθήνα --Κόρινθος θα γίνει πολύ πιο σύντομος και έτσι θα εξοικονομούνται χρόνος και καύσιµα. Οι εργολαβικές εταιρείες θα είχαν µεγάλο όφελος αν κατασκευαζόταν και η δεύτερη διότι η πελατεία της σήραγγας θα αυξανόταν θεαματικά. Πώς θα αμυνόταν το νησί απέναντι στην πρόσθετη, διαµπερή αυτή τη φορά, κυκλοφορία; Πώς θα αμυνόταν επίσης η πόλη του Πειραιά απέναντι στην διαµπερήγια αυτήν ροή μεταξύ Αθήνας και Πελοποννήσου;
Ωστόσο εκτός από το πρόβλημα της αύξησης των αυτοκινήτων στο νησί ακόµη µεγαλύτερο εἰναι αυτό που θα προκληθεί από την ἰδια την συγκοινωνιακή υποδοµή κατά την κατασκευή της και τη λειτουργία της. Το τοπίο και το περιβάλλον εἰναι εξαιρετικά εύθραυστα για έργα τἐτοιας κλίμακας όπως οι αυτοκινητόδρομοι. Το έργο επί του πυθµένα θα καταστρέψει αναπόφευκτα τον μοναδικό αρχαιολογικό πλούτο των υπολειμμάτων των αρχαίων ναυαγίων και αυτό θα είναι ασυγχώρητο. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει τον εντοπισµό τους.
Η Σαλαμίνα σήµερα είναι αθωράκιστη γιατί δεν έχει άποψη για το αύριο, δεν έχει στόχους, Αδιαφορεί τόσο για την ιστορία όσο και για το περιβάλλον της. Αγνοεί τις προοπτικές που χαράσσουν οι ευρωπαϊκές στρατηγικές, αγνοεί επίσης τις προσπάθειες που γίνονται στην Ελλάδα γιατη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Σαλαμίνα δεν ἐχει άμυνες για να ακουστεί, κυρίως γιατί δεν είναι αθώα. Υπάρχουν όμως φωνές που αξίζει να υποστηριχτούν, τόσο για να υπάρξει ἑνας βιώσιμος χωροταξικός, πολεοδοµικός, συγκοινωνιακός σχεδιασμός για το νησί που θα προσδιορίσει τις ανάγκες και τις αντοχέςτου, όσο και για την προστασία και ανάδειξη της ιστορίας του.
*ο Θάνος Βλαστός είναι Καθηγητής Ε.Μ.Π., συγκοινωνιολόγος-πολεοδόμος, C.E.S./ Ε.Ν.P.C., PhD.