του Παναγιώτη Βελτανισιάν
Αρχαιολογικά ευρήματα από την κοιλάδα της Κακηβίγλας δείχνουν ότι υπήρχε μικρός μεσαιωνικός οικισμός στην περιοχή σε άμεση εξάρτηση με το μεσαιωνικό πόλισμα του Αγ. Δημητρίου στον Ζαρμπαλά αλλά και εκείνο που είχε αναπτυχθεί γύρω από την Παναγία και την Αγια-Σωτήρα Μουλκίου.
Ο οικισμός αυτός μαζί με τις μεσαιωνικές εκκλησίες της Κακηβίγλας αλλά και τις βιοτεχνικές εγκαταστάσεις (ελαιοτριβεία) χρειάζεται να ενταχθεί στα όρια της τότε λεγόμενης «Μητρόπολης».
Όσον αφορά στην περιοχή της Κακηβίγλας μικρός οικισμός αναπτύχθηκε κυρίως στα νοτιοανατολικά του βράχου της Άγιας Ζώνης και οι κάτοικοί του ασχολούνταν με την ελαιοπαραγωγή, όπως αυτό φαίνεται από την ύπαρξη ερειπωμένων βυζαντινών ελαιοτριβείων.
Ο εσθονός περιηγητής Otto Magnus von Stackelberg που επισκέφτηκε τη Σαλαμίνα το 1811, αναφέρει τον πύργο της Κακηβίγλας ως «υπερμέτρως υψούμενον κωδωνοστάσιον». Η παρατήρηση αυτή σημαίνει πως ο περιηγητής βρήκε τον πύργο της περιοχής σε χρήση και λειτουργία, δηλαδή με βιγλάτορα και σήμαντρα (καμπαναριά). Ο βιγλάτορας του πύργου ειδοποιούσε με τις καμπάνες για επερχόμενη πειρατική επιδρομή τους κατοίκους του εκεί μεσαιωνικού οικισμού αλλά και του μεγαλύτερου, της Μητρόπολης (μετέπειτα Μούλκι), διαμέσου ενός βραχώδους εξάρματος, γνωστού ως «Γκουρ-ι-κόλιτ (=ο βράχος του σκοπού – σήμερα ο βράχος γνωστός και ως «Δραγατσούλα»).
Μέχρι πρότινος η βιβλιογραφική έρευνα θεωρούσε πως η βίγλα της περιοχής ήταν το ελαιοτριβείο στα δυτικά της Αγίας Μαρίνας (Εικ. 1). Επιχείρημα ήταν ότι κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ήταν συνήθης η διπλή χρήση των δημόσιων κτηρίων· με άλλα λόγια, ότι το κτήριο της Αγ. Μαρίνας ήταν και ελαιοτριβείο και βίγλα.
Όμως, στη φωτογραφία που εικονίζεται ο ναός της Αγ. Ζώνης (Εικ. 2) διακρίνεται μία ισχυρή τοιχοποιία ως βάση για τη στήριξη ενός υψηλού πύργου-παρατηρητηρίου. Με το πέρασμα των χρόνων ο πύργος κατέρρευσε και τα δομικά του στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση της εκκλησίας της Αγ. Ζώνης, ίσως και γειτονικών οικιών του χωριού.
Είναι πιθανό η περιγραφή που μας διασώζει ο Otto Magnus von Stackelberg να σχετίζεται τελικά με τη βίγλα του βράχου της Αγ. Ζώνης.