 |
Τα ιστορικά οικήματα, του 1863-65. |
Αγ. Γεώργιος του Λοιμοκαθαρτηρίου, το άγνωστο νησί ανάμεσα, Πέραμα-Σαλαμίνα.
Είναι ένα μικρό νησί που πρωταγωνίστησε τους δύο τελευταίους αιώνες στη σύγχρονη ιστορία του μεγαλύτερου λιμανιού της Ελλάδας, του Πειραιά.
Η εφημερίδα “Καθημερινή” σε παλιό φύλλο της σχετικά με τον Πειραιά αναφέρει:
“Στο πρώτο Λοιμοκαθαρτήριο του Πειραιά, οι επιβάτες των πλοίων που προέρχονταν από ορισμένα λιμάνια του εξωτερικού, υφίσταντο ολιγοήμερη υποχρεωτική καραντίνα. Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί στοιχεία για τη μορφή του κτιρίου. H ανεπάρκεια αποθηκευτικών χώρων όμως στο ολοένα αναπτυσσόμενο λιμάνι, είχε ως αποτέλεσμα, το κτίριο αυτό να μεταβληθεί, το 1863, σε αποθήκη εμπορευμάτων. Ενώ το Λοιμοκαθαρτήριο μεταφέρθηκε στο τότε έρημο νησί του Aγ. Γεωργίου, στο στενό της Σαλαμίνας.” Οι συνεχώς λοιπόν αυξανόμενες ανάγκες οδήγησαν το 1863 στη δημιουργία λοιμοκαθαρτηρίου στο νησάκι του Αγίου Γεωργίου στο στενό Περάματος – Σαλαμίνας. Ήταν η άποψη της τότε εποχής (όπως το νησί, λεπροκομείο Λαζαρέτο της Κέρκυρας, η Σπιναλόγκα της Κρήτης), να περνούν χρόνο απ’ τη ζωή τους η καχυποψία ‘’ασθενείς’’…
Η γνωστή συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα στο ημερολόγιό της που αναφέρεται στα παιδικά της χρόνια, καταγράφονται από την ίδια οι εντυπώσεις τής μίας ημέρας από τον Αγ. Γεώργιο.
Εφόσον αναγκάστηκε με μέλη της οικογενείας της να έρθουν στην Αθήνα (καθώς στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου διέμεναν), είχαν ξεσπάσει πάμπολλα κρούσματα χολέρας. Το γεγονός που κατέγραψε και παρουσιάζει η Π. Δέλτα έγινε το καλοκαίρι του 1883: «Οι ταξιδιώτες που έφθαναν στην Ελλάδα από την Αίγυπτο, έπρεπε να πάνε στον Αϊ-Γιώργη της Σαλαμίνας όπου ήταν το λοιμοκαθαρτήριο, καθώς έμεναν εκεί για 21 μέρες, και αν τύχαινε κανένα κρούσμα χολέρας στο μεταξύ ανάμεσα στους ταξιδιώτες έπρεπε να μείνουν άλλες 21 μέρες. Η εγκατάσταση του λοιμοκαθαρτηρίου ήταν ελεεινή. Η μητέρα δεν μπόρεσε ν’ αποφασίσει να πάμε κει να κάνομε κάθαρση. Ενοικίασε ο πατέρας τηλεγραφικώς ένα βαποράκι της εταιρίας του Γουδή, και περάσαμε από το βαπόρι της γραμμής στο πλοίο του Γουδή, όπου εγκατασταθήκαμε σε καμπίνες και κοκέτες…».
Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων καταγράφει στο στενό μεταξύ Σαλαμίνας και Αττικής δύο νήσους, τις Φαρμακούσες, όπου στη μία αναφέρει ότι υπάρχει ο τάφος της Κίρκης. Η πληροφορία αυτή οδήγησε τον Ερρίκο Σλήμαν να προβεί στην πρώτη του ανασκαφή κατά την παραμονή του στην Ελλάδα στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυράδων, βορειοανατολικά της Σαλαμίνας, στο στόμιο του Ελευσινιακού κόλπου.
Έχει επισημανθεί πως το σύμπλεγμα των δύο νησίδων που αποτελούσαν τις Φαρμακούσες είναι δυνατό να είναι η νησίδα του Αγίου Γεωργίου μαζί με τον μικρό ύφαλο λίγο πιο πέρα, πάνω στον οποίο σήμερα υπάρχει βάση κυβόλιθου. Συνεπώς (εάν βρισκόταν εκεί), ο τάφος της Κίρκης ήταν χτισμένος στον ύφαλο αυτό, ο οποίος κατά την αρχαιότητα θα ήταν πιθανών υπερυψωμένος από την επιφάνεια της θάλασσας.
Τα κτίσματα του Λοιμοκαθαρτηρίου φαίνονται ακόμη και σήμερα στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού.
Έτσι λοιπόν το 1865, μετατράπηκε επίσημα σε Υγειονομικό Φυλάκιο και, σύμφωνα με την εντοιχισμένη ενεπίγραφη στήλη, κατασκευάστηκαν η αποβάθρα, οι δρόμοι και ανακαινίστηκε η παμπάλαια εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, στο νησάκι ετούτο.
Εκεί έκτοτε αντιμετωπίστηκαν κρούσματα χολέρας και χιλιάδες άνθρωποι πέρασαν τη διαδικασία της κάθαρσης. Ενδεικτικά αναφέρεται πως το 1884 10 ιστιοφόρα, 25 ατμόπλοια και 1239 επιβάτες, υπέστησαν κάθαρση. Αντιμετωπίστηκαν επίσης οι επιδημίες του 1892, του 1900, του 1911 και του 1913. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση (1917) δέχθηκε προσφυγικούς ελληνικούς πληθυσμούς, ενώ από την επόμενη χρονιά αντιμετώπισε τμηματικά 6.500 στρατιώτες του Δ´ Σώματος Στρατού που είχαν παραδοθεί στους Γερμανούς και μεταφερθεί στο Görlitz και μετά τη λήξη του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψαν στην Ελλάδα. Το 1924 δέχτηκε σταδιακά πάνω από 100.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες για κάθαρση. Το 1939-40 κατασκευάστηκαν νέα κτίρια στην ανατολική άκρη της νήσου, το σημερινό φυλάκιο του Π.Ν. Κατά τη γερμανική κατοχή 1940-44 χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα του ανώτατου στρατιωτικού προσωπικού. Μετά την αποχώρηση (12-10-1944), οι εγκαταστάσεις του λεηλατήθηκαν. Το τελευταίο κρούσμα χολέρας που αντιμετώπισαν στο Λοιμοκαθαρτηρίο ήταν το 1947.
Τα κατοπινά χρόνια λειτούργησε ως Παράρτημα του Δημόσιου Ψυχιατρείου. Με τη λειτουργία αυτή είναι περισσότερο γνωστό το νησί του Αγ. Γεωργίου και έρχεται σε δεύτερη μοίρα η υπόλοιπη σημαντική προσφορά του ως Λοιμοκαθαρτηρίου στη νεότερη ελληνική ιστορία.
Το 1967 παραχωρήθηκε από το Δημόσιο στο Ναύσταθμο και το 1982 συνδέθηκε δε μ’ αυτόν με ισχυρή επιχωμάτωση.
Σήμερα στο νησί του Αγ. Γεωργίου λειτουργεί ο Ναύσταθμος. Και τα ιστορικά οικήματα, παρά την παλαιότητά τους (1865), διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση.
Πρόσφατα, κατά τη διάνοιξη δρόμου στα βόρεια του νησιού εντοπίστηκε ομαδική ταφή όπου τούτη ίσως μπορεί να συνδεθεί με την εγκατάσταση κλιβάνου απολύμανσης των νεκρών από χολέρα τα περασμένα χρόνια.
Η εφημερίδα “Καθημερινή” σε παλιό φύλλο της σχετικά με τον Πειραιά αναφέρει:
“Στο πρώτο Λοιμοκαθαρτήριο του Πειραιά, οι επιβάτες των πλοίων που προέρχονταν από ορισμένα λιμάνια του εξωτερικού, υφίσταντο ολιγοήμερη υποχρεωτική καραντίνα. Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί στοιχεία για τη μορφή του κτιρίου. H ανεπάρκεια αποθηκευτικών χώρων όμως στο ολοένα αναπτυσσόμενο λιμάνι, είχε ως αποτέλεσμα, το κτίριο αυτό να μεταβληθεί, το 1863, σε αποθήκη εμπορευμάτων. Ενώ το Λοιμοκαθαρτήριο μεταφέρθηκε στο τότε έρημο νησί του Aγ. Γεωργίου, στο στενό της Σαλαμίνας.” Οι συνεχώς λοιπόν αυξανόμενες ανάγκες οδήγησαν το 1863 στη δημιουργία λοιμοκαθαρτηρίου στο νησάκι του Αγίου Γεωργίου στο στενό Περάματος – Σαλαμίνας. Ήταν η άποψη της τότε εποχής (όπως το νησί, λεπροκομείο Λαζαρέτο της Κέρκυρας, η Σπιναλόγκα της Κρήτης), να περνούν χρόνο απ’ τη ζωή τους η καχυποψία ‘’ασθενείς’’…
Η γνωστή συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα στο ημερολόγιό της που αναφέρεται στα παιδικά της χρόνια, καταγράφονται από την ίδια οι εντυπώσεις τής μίας ημέρας από τον Αγ. Γεώργιο.
Εφόσον αναγκάστηκε με μέλη της οικογενείας της να έρθουν στην Αθήνα (καθώς στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου διέμεναν), είχαν ξεσπάσει πάμπολλα κρούσματα χολέρας. Το γεγονός που κατέγραψε και παρουσιάζει η Π. Δέλτα έγινε το καλοκαίρι του 1883: «Οι ταξιδιώτες που έφθαναν στην Ελλάδα από την Αίγυπτο, έπρεπε να πάνε στον Αϊ-Γιώργη της Σαλαμίνας όπου ήταν το λοιμοκαθαρτήριο, καθώς έμεναν εκεί για 21 μέρες, και αν τύχαινε κανένα κρούσμα χολέρας στο μεταξύ ανάμεσα στους ταξιδιώτες έπρεπε να μείνουν άλλες 21 μέρες. Η εγκατάσταση του λοιμοκαθαρτηρίου ήταν ελεεινή. Η μητέρα δεν μπόρεσε ν’ αποφασίσει να πάμε κει να κάνομε κάθαρση. Ενοικίασε ο πατέρας τηλεγραφικώς ένα βαποράκι της εταιρίας του Γουδή, και περάσαμε από το βαπόρι της γραμμής στο πλοίο του Γουδή, όπου εγκατασταθήκαμε σε καμπίνες και κοκέτες…».
Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων καταγράφει στο στενό μεταξύ Σαλαμίνας και Αττικής δύο νήσους, τις Φαρμακούσες, όπου στη μία αναφέρει ότι υπάρχει ο τάφος της Κίρκης. Η πληροφορία αυτή οδήγησε τον Ερρίκο Σλήμαν να προβεί στην πρώτη του ανασκαφή κατά την παραμονή του στην Ελλάδα στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυράδων, βορειοανατολικά της Σαλαμίνας, στο στόμιο του Ελευσινιακού κόλπου.
Έχει επισημανθεί πως το σύμπλεγμα των δύο νησίδων που αποτελούσαν τις Φαρμακούσες είναι δυνατό να είναι η νησίδα του Αγίου Γεωργίου μαζί με τον μικρό ύφαλο λίγο πιο πέρα, πάνω στον οποίο σήμερα υπάρχει βάση κυβόλιθου. Συνεπώς (εάν βρισκόταν εκεί), ο τάφος της Κίρκης ήταν χτισμένος στον ύφαλο αυτό, ο οποίος κατά την αρχαιότητα θα ήταν πιθανών υπερυψωμένος από την επιφάνεια της θάλασσας.
Τα κτίσματα του Λοιμοκαθαρτηρίου φαίνονται ακόμη και σήμερα στο κεντρικό και νότιο τμήμα του νησιού.
Έτσι λοιπόν το 1865, μετατράπηκε επίσημα σε Υγειονομικό Φυλάκιο και, σύμφωνα με την εντοιχισμένη ενεπίγραφη στήλη, κατασκευάστηκαν η αποβάθρα, οι δρόμοι και ανακαινίστηκε η παμπάλαια εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, στο νησάκι ετούτο.
Εκεί έκτοτε αντιμετωπίστηκαν κρούσματα χολέρας και χιλιάδες άνθρωποι πέρασαν τη διαδικασία της κάθαρσης. Ενδεικτικά αναφέρεται πως το 1884 10 ιστιοφόρα, 25 ατμόπλοια και 1239 επιβάτες, υπέστησαν κάθαρση. Αντιμετωπίστηκαν επίσης οι επιδημίες του 1892, του 1900, του 1911 και του 1913. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση (1917) δέχθηκε προσφυγικούς ελληνικούς πληθυσμούς, ενώ από την επόμενη χρονιά αντιμετώπισε τμηματικά 6.500 στρατιώτες του Δ´ Σώματος Στρατού που είχαν παραδοθεί στους Γερμανούς και μεταφερθεί στο Görlitz και μετά τη λήξη του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψαν στην Ελλάδα. Το 1924 δέχτηκε σταδιακά πάνω από 100.000 Μικρασιάτες πρόσφυγες για κάθαρση. Το 1939-40 κατασκευάστηκαν νέα κτίρια στην ανατολική άκρη της νήσου, το σημερινό φυλάκιο του Π.Ν. Κατά τη γερμανική κατοχή 1940-44 χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα του ανώτατου στρατιωτικού προσωπικού. Μετά την αποχώρηση (12-10-1944), οι εγκαταστάσεις του λεηλατήθηκαν. Το τελευταίο κρούσμα χολέρας που αντιμετώπισαν στο Λοιμοκαθαρτηρίο ήταν το 1947.
Τα κατοπινά χρόνια λειτούργησε ως Παράρτημα του Δημόσιου Ψυχιατρείου. Με τη λειτουργία αυτή είναι περισσότερο γνωστό το νησί του Αγ. Γεωργίου και έρχεται σε δεύτερη μοίρα η υπόλοιπη σημαντική προσφορά του ως Λοιμοκαθαρτηρίου στη νεότερη ελληνική ιστορία.
Το 1967 παραχωρήθηκε από το Δημόσιο στο Ναύσταθμο και το 1982 συνδέθηκε δε μ’ αυτόν με ισχυρή επιχωμάτωση.
Σήμερα στο νησί του Αγ. Γεωργίου λειτουργεί ο Ναύσταθμος. Και τα ιστορικά οικήματα, παρά την παλαιότητά τους (1865), διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση.
Πρόσφατα, κατά τη διάνοιξη δρόμου στα βόρεια του νησιού εντοπίστηκε ομαδική ταφή όπου τούτη ίσως μπορεί να συνδεθεί με την εγκατάσταση κλιβάνου απολύμανσης των νεκρών από χολέρα τα περασμένα χρόνια.
Πηγή εικόνας:http://www.koutouzis.gr/Louiza.htm
annyra.wordpress.com