Εισερχόμενος κανείς ανενόχλητος –παρά την πινακίδα περί αυστηρής απαγόρευσης εισόδου στους μη έχοντες εργασία– στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη (ΝΕΖ) Περάματος, αντικρίζει γερασμένους, ακινητοποιημένους γερανούς, αποθήκες με σπασμένα παράθυρα και κενές προβλήτες. Αδέσποτα σκυλιά περιφέρονται νωχελικά από ίσκιο σε ίσκιο, ενώ υπάρχουν πολλά σταθμευμένα αυτοκίνητα, που δεν ανήκουν όμως σε εργαζομένους, όπως σε καλύτερες εποχές, αλλά σε επιβάτες που παίρνουν το φέριμποτ για τη Σαλαμίνα.
Σε μία από τις δύο πλωτές δεξαμενές, γίνονται κάποιες εργασίες υδροβολισμού σε ένα μεσαίου μεγέθους επιβατηγό-οχηματαγωγό, αλλά η κίνηση γενικά είναι περιορισμένη: η Ζώνη, από πάλλουσα καρδιά της ναυπηγοεπισκευής στην Ελλάδα, έχει μεταβληθεί περίπου σε έρημη χώρα και σε σύμβολο της αδυναμίας της χώρας να εκμεταλλευθεί τα πλεονεκτήματά της. Εδώ και αρκετό καιρό, αλλά με επιταχυνόμενους ρυθμούς στην περίοδο της κρίσης, το Πέραμα βρίσκεται σε παρακμή, θύμα έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού, ανεπαρκών επενδύσεων σε νέες υποδομές, αλλά και μιας εργασιακής τάξης πραγμάτων που παγιώνει, αντί να αμβλύνει, το αδιέξοδο. Σύμφωνα με στοιχεία της Ενωσης Ναυπηγοεπισκευαστών Πειραιά, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 υπήρχαν ακόμα στη Ζώνη 1.730 κύριες επιχειρήσεις.
Σήμερα έχουν απομείνει μόνο 430 κύριες επιχειρήσεις, πολλές εκ των οποίων, σύμφωνα με επιχειρηματίες του κλάδου, κινδυνεύουν με οριστικό λουκέτο. Ο αριθμός των δορυφορικών επιχειρήσεων έχει επίσης βυθιστεί, στις 200 περίπου. Η ανεργία στη ΝΕΖ ξεπερνάει το 90% από τους 5.000 εν δυνάμει εργαζομένους – μόλις 350 με 500 θα βρουν εργασία μία μέση ημέρα.
«Η φθίνουσα πορεία ξεκινάει πριν από μία 15ετία», δηλώνει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ενωσης Ναυπηγοεπισκευαστών, Αντώνης Αθανασόπουλος. Ο κ. Αθανασόπουλος επιρρίπτει βαρύτατες ευθύνες διαχρονικά στον ΟΛΠ –που διαχειρίζεται τη Ζώνη– για την κατάσταση του Περάματος. «Ποτέ δεν ασχολήθηκε με τη Ζώνη. Σήμερα υπάρχει πλήρης εγκατάλειψη – τα καλώδια του ρεύματος έχουν κλαπεί, οι δέστρες στην Κυνοσούρα έχουν καταστραφεί, ενώ από τα 40 σημεία υδροληψίας, μόνο επτά λειτουργούν». Μηχανήματα της δικής του επιχείρησης, όπως μας λέει, έχουν κλαπεί πέντε φορές από τον χώρο τον τελευταίο χρόνο. Μπροστά μας βρίσκεται το σημείο ελέγχου κοντά στην κεντρική πύλη της Ζώνης, που στήθηκε πρόσφατα κατόπιν πιέσεων από τους επιχειρηματίες του κλάδου και δεν έχει ακόμα ελεγκτή. Στις επανειλημμένες αιτιάσεις τους για καλύτερη φύλαξη, η απάντηση είναι η παραδοσιακή παρτίδα πινγκ-πονγκ μεταξύ ΟΛΠ και λιμεναρχείου με το μπαλάκι των ευθυνών.
Από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, ωστόσο, κατά τους εργολάβους του Περάματος, αυτά τα διαχρονικά προβλήματα εντάθηκαν. Καταλυτικής σημασίας σε αυτήν την κατεύθυνση ήταν η ενίσχυση του ανταγωνισμού στη Μεσόγειο από νέες μονάδες, ειδικά στην Τουρκία. Κρίσιμο ρόλο, όμως, όπως λέει ο κ. Αθανασόπουλος, έπαιξε και η αυξανόμενα άκαμπτη στάση των συνδικάτων των εργαζομένων στη Ζώνη, που όλα, με προεξάρχον το Συνδικάτο Μετάλλου Πειραιά, τελούν εδώ και χρόνια υπό τον έλεγχο του ΠΑΜΕ. Οι καταγγελίες είναι γνωστές: υπέρογκες μισθολογικές απαιτήσεις, που ενίοτε αναπροσαρμόζονται προς τα πάνω υπό την απειλή απεργίας αφού ξεκινήσει η επισκευή, τρομοκρατία κατά εργαζομένων οι οποίοι επιθυμούν να εργαστούν σε επίπεδα χαμηλότερα της επιχειρησιακής σύμβασης που έχουν συνάψει τα συνδικάτα με όσους εργολάβους τις υπέγραψαν από το 2010 και μετά (ημερομίσθιο 100,80 ευρώ, 90,72 ευρώ για τρεις ώρες υπερωρία), συχνότατες επισκέψεις των επιτροπών υγιεινής και ασφαλείας σε ναυπηγοεπισκευαστές που δεν συμμορφώνονται στις απαιτήσεις των συνδικαλιστών κ.ο.κ. Σύμφωνα με την Ενωση Ναυπηγοεπισκευαστών, το ημερήσιο κόστος εργασίας στην Τουρκία είναι μικρότερο του ενός τετάρτου, ενώ στη Ρουμανία είναι το ένα έβδομο.
Μέλη του Συνδικάτου Μετάλλου που συνάντησε η «Κ» στο παράρτημά τους κοντά στην κεντρική πύλη είχαν μία κάπως διαφορετική ερμηνεία για τα πράγματα. «Σε μια χώρα που δεν έχει δεξαμενές, δεν έχει υποδομές» – το κόστος, για το Πέραμα, της απαγόρευσης ναυπήγησης εμπορικών πλοίων στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά από την Κομισιόν τονίστηκε τόσο από εργοδότες όσο και από συνδικαλιστές – «το πρόβλημα είναι τα μεροκάματα του κόσμου!», σχολιάζουν ειρωνικά. Οπως ισχυρίζονται, «δεν ζητάμε αυξήσεις», αλλά την αποφυγή μειώσεων, καθώς «τα ημερομίσθια που δουλεύουμε δεν επαρκούν όταν δεν έρχονται καράβια». Αρνούνται δε ότι προβαίνουν, ιδιαίτερα στην εποχή της κρίσης, σε εκβιαστικές κινητοποιήσεις: «Οι εργολάβοι είναι αυτοί που εκβιάζουν τους εργαζομένους να δουλεύουν για εξευτελιστικούς μισθούς».
Ελπίδες από ενδεχόμενη επέκταση της Cosco Από μικρή παραθαλάσσια κοινότητα όπου κυριαρχούσαν τα καρνάγια με τα ξύλινα ψαροκάικα προπολεμικά, το Πέραμα εξελίχθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο βασικό ναυπηγοεπισκευαστικό κέντρο της χώρας. Στην περίοδο ακμής του, έως τα τέλη της δεκαετίας του ’70, κορυφαίοι τεχνίτες όπως ο Γιώργος Ψαρρός (έφτιαξε θρυλικά ξύλινα σκάφη αναψυχής όπως τον «Αετό» του Λυκιαρδόπουλου και τη «Σαΐτα» της Μ. Καλλιγά) προήγαγαν τη ναυπηγική τέχνη, ενώ τεχνολογικά πρωτοπόρες εταιρείες όπως η ΝΑΥΣΙ αποτέλεσαν τη βαριά βιομηχανία της ναυπηγοεπισκευής. Κατά τα χρόνια αυτά, το Πέραμα μεταμορφώθηκε σε αυτοτελή δήμο και το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε θεαματικά, αν και όχι με τα πιο άρτια αισθητικά κριτήρια οικιστικής ανάπτυξης.
Σήμερα, η εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τη Ζώνη αποτελεί μυλόπετρα γύρω από τον λαιμό του Περάματος. «Οταν δούλευε η Ζώνη, όλα ήταν καλά. Τα μαγαζιά δούλευαν, υπήρχε χρήμα. Ακόμα και ασθενείς μου στο ιατρείο μου έλεγαν “μη μου γράψεις τα φάρμακα στο ΙΚΑ, θα τα πληρώσω μόνος μου.” Υπήρχε μία άνεση», δηλώνει στην «Κ» ο Παντελής Ζουμπούλης, ιατρός στο επάγγελμα, που εξελέγη το 2010 δήμαρχος Περάματος ως ανεξάρτητος. «Τώρα έχουμε 45%-50% ανεργία στην πόλη». Οι δυνατότητες της δημοτικής Αρχής να στηρίξει τους Περαματιώτες σε αυτήν την εφιαλτική συγκυρία υπονομεύονται αποφασιστικά από τη δραστική περιστολή της κρατικής χρηματοδότησης των ΟΤΑ, στο πλαίσιο των Μνημονίων. «Αντί για 350.000 ευρώ τον μήνα που λάμβανε ο προηγούμενος δήμαρχος για την κάλυψη των υποχρεώσεων μισθοδοσίας, εγώ παίρνω 150.000».
Η απουσία των κονδυλίων αυτών είναι κάτι παραπάνω από αισθητή στο Πέραμα. Η Αννα Μαΐλη, παιδίατρος και νέα πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου, το ξέρει καλύτερα από τους περισσότερους. Η κ. Μαΐλη ήταν μία από τις δύο ιατρούς που άνοιξαν το πολυϊατρείο των Γιατρών του Κόσμου στο Πέραμα, τέλη του 2010. «Πιστεύαμε ότι κυρίως θα εξυπηρετούσαμε μετανάστες χωρίς χαρτιά, που δεν είχαν πρόσβαση στο ΕΣΥ». Οι εξελίξεις την διέψευσαν. Σήμερα, δέχονται επισκέψεις 40 ιατροί στο πολυϊατρείο και «το 90% των περίπου 570 επισκεπτών που δεχόμαστε την εβδομάδα είναι Ελληνες, εκ των οποίων το ένα τρίτο είναι παιδιά». Το πολυϊατρείο προσφέρει υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης και φάρμακα, ενώ διεξάγει και εκτεταμένο πρόγραμμα παιδικών εμβολιασμών. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς η κρίση έχει βαθύνει, η κ. Μαΐλη παρατηρεί ότι η αρχική ντροπή των κατοίκων Περάματος που προσέφευγαν εκεί έχει εξανεμιστεί – «πλέον λένε ανοιχτά ότι θέλουν βοήθεια». Αλλά και οι Γιατροί του Κόσμου έχουν προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Οπως μας λέει η πρόεδρός τους, «αρχικά είχαμε πολύ αυστηρά κριτήρια και δεν παρέχαμε υπηρεσίες σε ασφαλισμένους. Πλέον, το κάνουμε – κυρίως για ασθενείς με χρόνια νοσήματα που εμφανώς δεν μπορούν να πληρώσουν τη συμμετοχή που τους αναλογεί».
Η τραγική κατάσταση που επικρατεί, για την οποία αρκετοί πλέον –συμπεριλαμβανομένου και του δημάρχου– μέμφονται το ΠΑΜΕ, έχει οδηγήσει σε ακροδεξιά αντίδραση. Τα ποσοστά της Χρυσής Αυγής στον Δήμο Περάματος έφτασαν στις εκλογές του Μαΐου 2012 στο 11,49%, από 0,54% –83 ψήφους– στις εκλογές του 2009. To ΚΚΕ, παραδοσιακά ισχυρό στην περιοχή της Ζώνης (το 2009 έλαβε 12,15% των ψήφων στο Πέραμα), είδε τα ποσοστά του τον Ιούνιο του 2012 να υποχωρούν στο 6,57%.
Ισως ως αποτέλεσμα της αποδυνάμωσης αυτής, επιχειρηματίες της Ζώνης βλέπουν μια βελτίωση της στάσης των συνδικάτων κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Το σενάριο απόκτησης του ΟΛΠ, και συνεπώς της Ζώνης, από την Cosco θα μπορούσε να δώσει το έναυσμα για μερική αναγέννηση του Περάματος (η κινεζική εταιρεία φέρεται να έχει δεσμευθεί για σημαντικές επενδύσεις και προώθηση της ΝΕΖ μέσω επιθετικού marketing). Από την έκβαση της διαδικασίας θα εξαρτηθεί όχι μόνο το μέλλον του πολύπαθου Περάματος, αλλά και η τύχη της ελληνικής ναυπηγοεπισκευαστικής τέχνης, η οποία θα ήταν κρίμα, μετά σχεδόν τρεις χιλιετίες που επιβίωσε και με την Ελλάδα να διαθέτει το μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο, να εκλείψει τώρα.
Οι καλύτεροι τεχνίτες «Οι Ελληνες είναι οι καλύτεροι τεχνίτες. Την ποιότητα εργασίας τους, την ευρηματικότητα, τη μηχανική τεχνογνωσία δεν την έχουμε βρει σε καμία άλλη γιάρδα». Αυτά δηλώνει στην «Κ» στέλεχος μιας από τις λίγες ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες που εξακολουθούν να στέλνουν τα πλοία τους στο Πέραμα για επισκευές.
Η εταιρεία έχει δεσμούς δεκαετιών με τη ΝΕΖ, τους οποίους δεν επιθυμεί να διαρρήξει. Η τελευταία εμπειρία της, ωστόσο, προ διετίας, αποδείχθηκε τραυματική. Οι διακοπές στη δουλειά εξαιτίας συνελεύσεων των συνδικαλιστικών οργάνων και επισκέψεων της επιτροπής υγιεινής και ασφαλείας ήταν συνεχείς. Εργαζόμενοι εκμυστηρεύονταν κατ’ ιδίαν σε εκπροσώπους της ναυτιλιακής ότι ήθελαν να εντείνουν τους ρυθμούς των εργασιών ώστε να βγει η δουλειά, αλλά φοβούνταν την αντίδραση του συνδικάτου. «Οι συνδικαλιστές καταπνίγουν το φιλότιμο των τεχνιτών», αποφαίνεται το ναυτιλιακό στέλεχος.
Πρόσφατα, η εταιρεία έστειλε για πρώτη φορά ένα από τα νεότερα πλοία της για επισκευές στην Κωνσταντινούπολη. Οι Τούρκοι τεχνίτες, παρότι δεν έχουν φτάσει στο επίπεδο των Ελλήνων όσον αφορά στις πιο σύνθετες εργασίες που απαιτούν παλαιότερα καράβια, αποδείχθηκαν συνεπείς και κατά πολύ φθηνότεροι.
Ο διεθνής ανταγωνισμός αποδυναμώνει, ούτως ή άλλως, εδώ και δεκαετίες τους δεσμούς της ελληνόκτητης ναυτιλίας με το Πέραμα...
Του Γιαννη Παλαιολογου - Καθημερινή