Γράφει η Ευγενία Σοφρά-Μάθεση*
Ένα αξιόλογο ντοκουμέντο που επιβεβαιώνει τη μακρόχρονη παραμονή του μεγάλου λυρικού ποιητή μας Άγγελου Σικελιανού στη Μονή Φανερωμένης Σαλαμίνας αποτελεί το μισθωτήριο των οικιών που διέμεινε, το οποίο συνέταξε ο Συμβολαιογράφος Κυριάκος Μηνά Μπόγρης, στις 6 Ιουλίου 1937.
Το μισθωτήριο υπογράφουν αφενός ως εκπρόσωποι του Ηγουμενοσυμβουλίου της Μονής Φανερωμένης, ο ηγούμενος Βασίλειος Νικολάου Πατέρας, αρχιμανδρίτης και ο Νεόφυτος Γεωργίου Σάλτας, αρχιμανδρίτης και μέλος του Ηγουμενοσυμβουλίου κι αφετέρου ο Άγγελος Ιωάννου Σικελιανός, λόγιος, κάτοικος Αθηνών. Η ενοικίαση αφορά σε δύο μικρές κατοικίες στο βόρειο παραλιακό τμήμα της μονής, της πρώτης αποτελούμενης από τρία δωμάτια, κουζίνα και λοιπούς βοηθητικούς χώρους συνορευόμενη τριγύρω με τα κτήματα της μονής και αιγιαλό και της άλλης αποτελούμενης από έναν μεγάλο ενιαίο χώρο κοντά στην πύλη της Μονής (όπου σήμερα ο δρόμος προς Πέραμα Φανερωμένης), το οποίο ο ποιητής θα χρησιμοποιούσε ως γραφείο.
Η μίσθωση ορίστηκε πενταετής με ημερομηνία λήξης την 6η Ιουλίου 1942 (οπότε θα γινόταν ανανέωση του μισθωτηρίου) και το ετήσιο ενοίκιο συμφωνήθηκε να δίνεται τμηματικά. Είναι άξιοι προσοχής οι αυστηροί όροι του ενοικιαστηρίου συμβολαίου οι οποίοι απαγορεύουν οποιαδήποτε οικοδομική επέμβαση, αλλοίωση και μετατροπή των οικιών χωρίς πρώτα την ειδική έγκριση από τη Μητρόπολη Αττικής (τότε εκεί υπαγόταν η Σαλαμίνα) και το Ηγουμενοσυμβούλιο της Μονής Φανερωμένης. Επίσης απαγορευόταν η υπομίσθωση καθώς και οποιαδήποτε ιδιοκτησιακή αξίωση του ποιητή, μετά την παρέλευση των πέντε ετών.
«Ο Άγγελος Σικελιανός εδήλωσεν ότι αποδέχεται τα ανωτέρω εκτεθέντα και υπεσχέθη την ακριβή εκπλήρωσιν των υποχρεώσεών του» καταλήγει το μισθωτήριο. Η παραμονή του ποιητή στη Σαλαμίνα απέδωσε καρπούς ως τόπος έμπνευσης και περισυλλογής. Ποιος δε θυμάται το « Στο έρμο χωράφι εκεί στη Σαλαμίνα, π΄ανάμεσα απ΄αγκάθια και χαλίκια, μια κοίτη καθαρήν είχα διαλέξει, τα δειλινά για να πλαγιάζω ως γύρα, βράδιαζε πια κ΄ οι αστερισμοί ένας ένας, τον ουρανό γεμίσαν από πέρα, χωρίς ν΄αφουγκραστώ το πάτημά Σου…».
Αποφάσισα να δημοσιεύσω το ενοικιαστήριο αυτό για δύο λόγους. Πρώτα γιατί αποτελεί ένα σημαντικό αποδεικτικό της παραμονής του μεγάλου μας ποιητή στη Σαλαμίνα, κοντά σε όλα τα άλλα που έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί, κι έπειτα για να φωτίσω μια ακόμα μεγάλη στιγμή από την ιστορία της Μονής Φανερωμένης, αυτού του άγιου χώρου που αποτελεί πηγή ευλογίας κατάνυξης αλλά και περηφάνιας για όλους τους Σαλαμίνιους. Το ίδιο μερίδιο τιμής έχει και το παραλιακό οίκημα (άλλοτε αρσανάς του μοναστηριού) που φιλοξένησε το ζεύγος Άγγελου και Άννας Σικελιανού και πέραν της ιστορικής του αξίας (ας μην ξεχνούμε ότι στέγασε μερικές από τις υπηρεσίες του πρώτου Πολεμικού Ναυστάθμου της Σαλαμίνας) αποτελεί έναν τόπο μνήμης και καλλιτεχνικής δημιουργίας με εξαιρετική πνευματική βαρύτητα. Το παραλιακό κτίσμα (οικία Άγγελου Σικελιανού) και η περιοχή του έχουν χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία και σήμερα αποτελούν μουσειακό χώρο. Το ιδιοκτησιακό δικαίωμα του μοναστηριού στα κτίσματα και την περιοχή αυτή δεν μπορεί από κανέναν να αμφισβητηθεί.
*η Ευγενία Σοφρά-Μάθεση είναι Ερευνήτρια Δημόσιας Ιστορίας
Οι φωτογραφίες του Άγγελου Σικελιανού αντλήθηκαν από το πολύτιμο φυλλάδιο του Υπουργείου Πολιτισμού και του Δήμου Σαλαμίνας «Χώρος Μνήμης του ποιητή Άγγελου Σικελιανού στη Σαλαμίνα», με επιμέλεια της κ. Μαρίας Μπούτση (2006).
Τα άρθρα της κ. Σοφρά-Μάθεση προστατεύονται από τις διατάξεις του Ν.2387/20 (τροπ.2121/1993) όπως ισχύει σήμερα «περί δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.»