 |
| Ο Νίκος Μάθεσης με τον Βασίλη Τσιτσάνη |
Γράφει ο δημοσιογράφος
Τάσος Καραντής
Ο Νίκος Μάθεσης ο Τρελάκιας (1907-1975) αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση στο χώρο του ρεμπέτικου τραγουδιού. Θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους στιχουργούς του με σημαντική προσφορά, ενώ η καλλιτεχνική αξία του, σύμφωνα με τους ρεμπετολόγους, είναι μεγάλη. Παράλληλα όμως υπήρξε και μια προσωπικότητα μοναδική και προκλητική που έζησε κι έδρασε, πέρα από τα όρια και τις κοινωνικές συμβάσεις, στους ημιπαράνομους χώρους του Πειραιά και στο γκέτο της Δραπετσώνας. Εκεί επιβλήθηκε κι έγινε ένα ξεχωριστό πρόσωπο που έγραψε ιστορία στην εποχή του, στην πιάτσα του Πειραιά, στον υπόκοσμο και στον κόσμο των ρεμπέτηδων.
Το 1999 έγραψα ένα βιβλίο(εργοβιογραφία) για τον θρυλικό ρεμπέτη και άγριο μάγκα του Πειραιά, το Σαλαμίνιο Νίκο Μάθεση(1907-1975), περισσότερο γνωστό κι ως Τρελάκια («Νίκος Μάθεσης – ο θρυλικός Τρελάκιας του ρεμπέτικου», εκδ. “Στοχαστής”, Αθήνα 1999). Σαν σήμερα (27-4-1975) ο Νίκος Μάθεσης έφυγε από τη ζωή. Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του και λόγω του ότι η έκδοση είναι πλέον εξαντλημένη, κάνω αυτό το μικρό αφιέρωμα στο salamina - press.
Ο Μάθεσης έχει πάρει τη θέση που του αξίζει (ο πρωτοπόρος στιχουργός του ρεμπέτικου) στο ρεμπέτικο τραγούδι! Θα πάει άραγε και τη θέση που του αξίζει στο γενέθλιο τόπο του, το νησί της Σαλαμίνας, με την ονοματοδοσία ενός δρόμου της Σαλαμίνας προς τιμή του;
Η μυθιστορηματική ζωή του ξεκινά από τη Σαλαμίνα, στην οποία γεννήθηκε το 1907. Γύρω στα 1916-1917 εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στον Πειραιά, στον Άγιο Νικόλαο στο Τελωνείο. Ο πατέρας του, ο Γιώργος Μάθεσης, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ιχθυέμπορους στην Κεντρική Ιχθυαγορά του Πειραιά. Το 1922 ο Ν. Μάθεσης, σε ηλικία 15 ετών, βρέθηκε στην ψαραγορά κι από ‘κεί, όπου μεγάλωσε κι ανδρώθηκε, μπήκε, αργότερα, στην πιάτσα του Πειραιά.
Σ’ αυτόν τον άγριο κόσμο προσπάθησε να γίνει από τους πρώτους και καλύτερους μάγκες. Ήθελε να γίνει πρωτοπαλίκαρο και άρχισε να κάνει κατορθώματα πάνω στη μαγκιά και το νταηλίκι. Όλοι οι κουτσαβάκηδες κι οι νταήδες προπολεμικά τον υπολόγιζαν. Νόμος του ο νόμος της μαγκιάς. Ήταν πασίγνωστος. Μόλις έλεγε Νίκος Τρελάκιας, τον γνωρίζανε και οι πέτρες. Το 1938 μάλιστα έκανε και φόνο, όπου, βρισκόμενος σε άμυνα, σκότωσε τον Στρίγκλα, τον μάγκα και το φόβητρο της Φρεαττύδας.
Στη δισκογραφία του ρεμπέτικου μπήκε νωρίς, από το 1930, σαν ένας από τους πρώτους στιχουργούς του. Ηχογράφησε τα πρώτα του τραγούδια («Μες στου Νικήτα τον τεκέ» και «Ο γεωργός») με τον Γιώργο Παπασιδέρη και συνεργάστηκε με όλους τους γνωστούς συνθέτες της περιόδου 1930-1939, Γιάννη Δραγάτση ή Ογδοντάκη ή Ογδόντα, Δημήτρη Μπαρούση ή Μπαρού ή Λορέντζο, Μανόλη Χρυσαφάκη ή Φυστιξή, Γιώργο Μπάτη, Πέτρο Κυριακού, Ανέστη Δελιά ή Αρτέμη και φυσικά τον Στελλάκη Περπινιάδη(1934) με, το πασίγνωστο χασάπικο, τη θρυλική «Γάτα» :
Έδιωξα κι εγώ μια γάτα
πού’ χε γαλανά τα μάτια
σαν κοιμόμουνα τη νύχτα
μου’ χωνε βαθιά τα νύχια…
Τραγούδια του τραγούδησε και η υπέροχη και ανεπανάληπτη Ρόζα Εσκενάζυ.
Τα τραγούδια του είναι τα πιο αντιπροσωπευτικά εκείνης της περιόδου και σαν στιχουργός κατατάσσεται στους πρωτοπόρους του ρεμπέτικου και λαϊκού μας τραγουδιού με ουσιώδη προσφορά στην ανάπτυξή του εκείνα τα χρόνια.
Στα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με τον Γιάννη Παπαϊωάννου, τον Σταύρο Τζουανάκο και με τον Βασίλη Τσιτσάνη. Το τραγούδι τους «Σε διώξαν απ’ την Κοκκινιά» ήταν από τις πιο μεγάλες επιτυχίες της εποχής(1950), ένα κλασικό ζεϊμπέκικο που παίζεται και τραγουδιέται μέχρι τις μέρες μας :
Σε διώξαν απ’ την Κοκκινιά
για τόχες παρακάνει
και στο Χατζηκυριάκειο, άμυαλη
άρχισες το σεργιάνι…
Τελευταίο του τραγούδι (ανέκδοτο) που ηχογραφήθηκε, μετά το θάνατό του, είναι το «Ένας λεβέντης έσβησε»(γραμμένο για το θάνατο του Άρη Βελουχιώτη) με τον Γιώργο Νταλάρα στο δίσκο «Τα ρεμπέτικα της κατοχής» (1980).
Ο Νίκος Μάθεσης έχει κατακτήσει, άξια κι αδιαμφισβήτητα, την πρωταγωνιστική του θέση στην ρεμπέτικη ιστορία. Αποτελεί μοναδική περίπτωση πληρότητας και αυθεντικότητας, όπου λόγος και έργο ταυτίζονται στα πλαίσια ενός βίου ακραίου, προκλητικού, αλλά, συνάμα, και δημιουργικού. Πριν λίγα χρόνια κυκλοφόρησε το βιβλίο του Λευτέρη Παπαδόπουλου «Να συλληφθεί το ντουμάνι»(εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 2004). Πρόκειται για μια σημαντική έρευνα, στην οποία συγκεντρώνονται συνεντεύξεις που ο Λ. Παπαδόπουλος είχε πάρει, το 1972,από παλιούς ρεμπέτες και τεκετζήδες. Ο Μάθεσης έχει τη δική του ξεχωριστή θέση στο βιβλίο, όχι μόνο λόγω της συνέντευξής του που περιέχεται σ’ αυτό, αλλά και γιατί είναι, άθελά του, αυτός που έδωσε και τον τίτλο του! Περιγράφει με τον χαρακτηριστικό λόγο του όλο το σκηνικό τεκές – τεκετζήδες – χασικλήδες – αστυνομία και καταλήγει αναφερόμενος στις εφόδους της αστυνομίας στους τεκέδες : «…Εν τω μεταξύ, με το μπραφ, έχουνε τσιλιαδόρους αυτοί. Χανότανε ο αργιλές. Ε, το ντουμάνι… Πάρε το ντουμάνι να το συλλάβεις! Και καν’ του μήνυση. Κατάλαβες;». Το κατάλαβε βέβαια ο Λευτέρης Παπαδόπουλος και είχε έτοιμο φυσικά και τον τίτλο του βιβλίου του, «Να συλληφθεί το ντουμάνι», χάρη στην άμεση κι αυθεντική αφήγηση του Μάθεση, ενός δημιουργού, ο λόγος του και το έργο του παραμένουν πάντα διαχρονικά.
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΑΘΕΣΗ
Λένε πως τα τραγούδια που είχε γράψει ήταν πολλά. Ο Κ. Βούλγαρης (εφημ. «ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ», 30 Σεπτεμβρίου 1972) αναφέρει πως έγραψε περίπου 100 κομμάτια. Ο γνωστός ερευνητής και ιστορικός του ρεμπέτικου τραγουδιού Παναγιώτης Κουνάδης σημειώνει πως: «Ο Νίκος Μάθεσης, που εκτός από στιχουργός ήταν και εξαίρετος σκιτσογράφος-γελοιογράφος, αν και έγραφε στίχους σε εκατοντάδες τραγούδια, συνήθως τα χάριζε και ελάχιστα είναι καταχωρημένα στο όνομά του» (βλ. σημείωμα του στο CD «Τραγουδιστές του Ρεμπέτικου – Στελλάκης Περπινιάδης Ι»). Αν οι παραπάνω αριθμοί μπορεί να φαντάζουν υπερβολικοί, το σίγουρο είναι πως ο Μάθεσης πολύ εύκολα έδινε τραγούδια του για να τα μελοποιήσουν αλλά και τα χάριζε γνωρίζοντας πως δε θα αναφερθεί τ’ όνομά του ως στιχουργού.
- «ΜΕΣ ΣΤΟΥ ΝΙΚΗΤΑ ΤΟΝ ΤΕΚΕ» (βαρύ και παραπονιάρικο ζεϊμπέκικο. Προηγείται ωραίο και μεγάλο ταξίμι)
Μουσική: Γιάννης Δραγάτσης ή Ογδοντάκης ή Ογδόντας
Ερμηνεία: Γιώργος Παπασιδέρης
Δίσκος του 1931
- «Ο ΓΕΩΡΓΟΣ»
Μουσική: Δημήτρης Μπαρούσης ή Μπαρούς ή Λορέντζος
Ερμηνεία: Γιώργος Παπασιδέρης
- «ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ»
Μουσική: Γ. Μπάτης
Ερμηνεία: Γ. Μπάτης
- «ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ Ο ΤΣΑΜΠΟΥΚΑΣ», (βαρύ ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Πέτρος Κυριακού
Ερμηνεία: Πέτρος Κυριακού
Δίσκος του 1932
- «Ο ΝΤΟΥΝΤΑΣ» (ζεϊμπέκικο). Αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο, τον Σαλαμίνιο Βαγγέλη Λύτρα, αδερφό της μάνας του Μάθεση.
- «Ο ΝΙΚΟΣ Ο ΤΡΕΛΑΚΙΑΣ», (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Ανέστης Δελιάς ή Αρτέμης
Ερμηνεία: Ανέστης Δελιάς ή Αρτέμης
Δίσκος του 1933
- «ΜΠΑΡΜΠΟΥΤΑΤΖΗΣ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Μανόλης Χρυσαφάκης ή Φυστιξής
Ερμηνεία: Στελλάκης Περπινιάδης
Δίσκος του 1934
- «ΚΟΥΛΟΥΡΙΩΤΙΣΣΑ» (χασάπικο)
Μουσική: Δημήτρης Μπαρούσης ή Μπαρούς ή Λορέντζος
Ερμηνεία: Γιώργος Παπασιδέρης
Δίσκος του 1935
- «ΒΡΕ ΜΑΓΚΑ ΜΟΥ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ ΣΟΥ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Ανέστης Δελιάς ή Αρτέμης
Ερμηνεία: Ανέστης Δελιάς ή Αρτέμης
Δίσκος του 1935
- «ΜΑΣ ΚΥΝΗΓΟΥΝ ΤΟΝ ΑΡΓΙΛΕ» (βαρύ ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Δημήτρης Μπαρούσης ή Μπαρούς ή Λορέντζος
Ερμηνεία: Ρόζα Εσκενάζυ
Δίσκος του 1936
- «ΣΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ» (χασάπικο)
Μουσική: Δημήτρης Μπαρούσης ή Μπαρούς ή Λορέντζος
Ερμηνεία: Ρόζα Εσκενάζυ
Δίσκος του 1938
- «ΣΟΥ’ ΧΑ ΧΑΡΙΣΕΙ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ» (χασάπικο)
Μουσική: Γιάννης Παπαϊωάννου
Δίσκος του 1939
- «ΑΡΡΩΣΤΗΣΑ ΜΑΝΟΥΛΑ ΜΟΥ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Στελλάκης Περπινιάδης
Ερμηνεία: Στελλάκης Περπινιάδης
Δίσκος του 1947
- «ΜΑΥΡΑ ΤΑ ΒΛΕΠΩ» (χασάπικο)
Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης
Δίσκος του 1949
- «Ο ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΣ» (χασάπικο)
Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης
Δίσκος του 1950
- «ΣΕ ΔΙΩΞΑΝ ΑΠ’ ΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΙΑ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης
Ερμηνεία: Πρόδρομος Τσαουσάκης και Ρένα Στάμου
Δίσκος του 1950
- «ΨΕΥΤΙΚΕ ΚΟΣΜΕ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Σταύρος Τζουανάκος
Ερμηνεία: Σταύρος Τζουανάκος
Δίσκος του 1951
- «ΚΑΘΕ ΜΑΝΑ ΑΓΑΠΑΕΙ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Νίκος Βούλγαρης
Ερμηνεία: Νίκος Βούλγαρης
Δίσκος του 1958
- «ΕΝΑΣ ΛΕΒΕΝΤΗΣ ΕΣΒΗΣΕ» (ζεϊμπέκικο)
Μουσική: Μιχάλης Γενίτσαρης
Ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας
Δίσκος του 1980, «Ρεμπέτικα της κατοχής», MINOS DAL-MSM 391