ΣΣΑΕΤΤΕ: Συστάσεις και ενστάσεις αναφορικά με την ανάθεση εργασιών «καθαρισμού» και «συντήρησης» γλυπτών, έργων τέχνης και μνημείων σε μη επαγγελματίες αδειούχους Συντηρητές Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης
Συστάσεις και ενστάσεις ΣΣΑΕΤΤΕ αναφορικά με την ανάθεση εργασιών «καθαρισμού» και «συντήρησης» γλυπτών, έργων τέχνης και μνημείων σε μη επαγγελματίες αδειούχους Συντηρητές Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης
Ο Σύλλογος Συντηρητών Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΣΣΑΕΤΤΕ) αποτελεί επιστημονικό και επαγγελματικό φορέα εκπροσώπησης του συνόλου των πτυχιούχων συντηρητών αρχαιοτήτων και έργων τέχνης που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας σε επαγγελματικό και επιστημονικό επίπεδο.
Σας αποστέλλουμε το παρόν δελτίο τύπου διότι έχουν υποπέσει στην αντίληψή μας περιπτώσεις εργασιών «συντήρησης» ή/και «καθαρισμού» σε γλυπτά έργα και μνημεία σε δημόσιους χώρους, οι οποίες εκτελούνται από αναρμόδιες και ακατάλληλες ειδικότητες επαγγελματιών, με αποτέλεσμα να διακυβεύεται η ακεραιότητα των μνημείων αυτών. Ο Σύλλογός μας θα ήθελε να επισημάνει τους κινδύνους που εγκυμονεί η ανάληψη και εκτέλεση επεμβάσεων συντήρησης και καθαρισμού μνημείων και έργων τέχνης από επαγγελματίες διαφορετικού γνωστικού αντικειμένου, άσχετο με τη συντήρηση. Σχετικό έγγραφο (Αρ.Πρωτ. ΣΣΑΕΤΤΕ 453/12.02.2022) απεστάλη σε όλους τους Δήμους της Χώρας, με κοινοποίηση στο Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος, στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, και στο Σύλλογο Γλυπτών Ελλάδος. Συνημμένη στο υπ’ Αρ.Πρωτ. 453 έγγραφό μας, ήταν υποστηρικτική επιστολή του Συλλόγου Γλυπτών Ελλάδος (Αρ.Πρωτ. 2/22) την οποία επισυνάπτουμε στο παρόν δελτίο τύπου.
Τα έργα τέχνης ή μνημεία σε δημόσιους χώρους αποτελούν μνημεία συλλογικής μνήμης και είναι δημόσια αγαθά που αναδεικνύουν τον πολιτισμό και την ιστορία της περιοχής που τα φιλοξενεί, ενώ παράλληλα μπορούν να αξιοποιηθούν ως τρόπος προσέλκυσης επισκεπτών, ενισχύοντας οικονομικά την περιοχή. Οι κατά τόπους Δημοτικές Αρχές είναι υπεύθυνες για τη διαφύλαξη και την προστασία αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς, των νεοτέρων έργων τέχνης και μνημείων, που καταλαμβάνει δημόσιο χώρο, και την οποία τους έχουν εμπιστευτεί οι πολίτες.
Η δημιουργία και εγκατάσταση των έργων τέχνης και μνημείων σε δημόσιους χώρους πραγματοποιείται κυρίως με δαπάνες προερχόμενες από τα δημοτικά ή κρατικά ταμεία. Επιπλέον, οι Δημοτικές Αρχές λογοδοτούν στους συμπολίτες τους, αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο αναφορικά με τις εκάστοτε επιλογές και πράξεις τους, τόσο για τις διαδικασίες ανάθεσης δημιουργίας δημόσιων έργων τέχνης και μνημείων, όσο και για τις ακολουθούμενες μεθόδους διαχείρισης και διαφύλαξης των εν λόγω δημιουργιών. Ως εκ τούτου, οι Δημοτικές Αρχές οφείλουν να μεριμνούν για τη βέλτιστη διαχείριση των θεμάτων που αφορούν τα έργα τέχνης και μνημεία που κοσμούν τους δημόσιους χώρους της επικράτειάς τους.
Ασφαλώς και επικροτούμε τις ενέργειες της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής -ή/και συλλογικοτήτων για εξυγίανση, καλλωπισμό και αναβάθμιση της εικόνας των δημοσίων γλυπτών και μνημείων. Εντούτοις, οι εργασίες καθαρισμού και συντήρησης γλυπτών και μνημείων, θα πρέπει να πραγματοποιούνται από επαγγελματίες συντηρητές κατάλληλα εκπαιδευμένους στον εκάστοτε τομέα και με τη δέουσα επιστημονική προσέγγιση. Διευκρινίζουμε ότι όταν μία καλλιτεχνική δημιουργία χρήζει συντήρησης, τότε τη μελέτη υλοποίησης της επέμβασης καθώς και τις εργασίες εκτέλεσης πρέπει να τις αναλαμβάνει επαγγελματίας συντηρητής με την απαιτούμενη κατά περίπτωση εξειδίκευση στο υλικό κατασκευής του έργου και εμπειρία στη συντήρηση έργων τέχνης και μνημείων. Ένα τέτοιο ορθά μεθοδευμένο πλαίσιο δράσης εξασφαλίζει επεμβάσεις συντήρησης:
σωστά εκτελεσμένες που διαρκούν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα,
που ενδείκνυνται ως βέλτιστη φροντίδα των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, και
που αξιοποιούν δαπάνες δημόσιου χρήματος παρέχοντας ουσιαστικό αντίκρισμα.
Τονίζουμε ότι ως συντηρητής νοείται ο κάτοχος πτυχίου Τμήματος ή Σχολής Συντήρησης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ημεδαπής (ΤΕΙ Αθήνας, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, ΠΑΔΑ) ή της αλλοδαπής αναγνωρισμένου από τον εκάστοτε αρμόδιο φορέα. Άτομα με διαφορετικό βασικό πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άτομα με πτυχίο δευτεροβάθμιας (ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ) ή μεταδευτεροβάθμιας (ΙΕΚ) εκπαίδευσης στον τομέα της συντήρησης, και άτομα που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια και αμφιβόλου ποιότητας «σχολές» δεν είναι Συντηρητές Αρχαιοτήτων και έργων Τέχνης.
Οι γλύπτες -και εν γένει οι καλλιτέχνες- είναι προφανώς οι κατάλληλοι επαγγελματίες για να δημιουργήσουν γλυπτά ή/και έργα τέχνης, καθώς γνωρίζουν την ύλη από την πλευρά της δημιουργικής της χρήσης, και οι καλλιτεχνικές τους δημιουργίες, τα γλυπτά και τα μνημεία είναι σαφώς αναντικατάστατα. Οι κατάλληλοι επαγγελματίες για τη φροντίδα, τη συντήρηση και τη διασφάλιση της διαφύλαξής τους είναι όμως μόνο οι συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Οι συντηρητές είναι οι αρμόδιοι επαγγελματίες σε θέματα φθοράς και διάβρωσης της ύλης και μεθοδολογίας πρακτικών επεμβατικής και προληπτικής συντήρησης έργων τέχνης και μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ως οι μόνοι που στο πλαίσιο των σπουδών τους έχουν λάβει την απαιτούμενη κατάρτιση, επιστημονικές και επαγγελματικές γνώσεις και δεξιότητες.
Όπως οι Δημοτικές Αρχές ζητούν από έναν καλλιτέχνη να δημιουργήσει ένα έργο με σεβασμό στον πολιτισμό μας, με τον ίδιο σεβασμό, οι Δημοτικές Αρχές οφείλουν να διασφαλίζουν τη διατήρηση της καλλιτεχνικής και πολιτισμικής αξίας ενός έργου τέχνης και την όσο το δυνατόν αλώβητη κληροδότησή του στις επόμενες γενιές. Αρμόδιοι όμως επαγγελματίες για θέματα συντήρησης έργων τέχνης και μνημείων είναι μόνο οι συντηρητές αρχαιοτήτων και έργων τέχνης. Η συντήρηση αποτελεί αυτόνομη ξεχωριστή επιστήμη με νομικώς κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα, και δεν νοείται οι επεμβάσεις συντήρησης να εκτελούνται από μη συντηρητές. Σε κάθε επάγγελμα, η εξειδίκευση είναι αυτή που εξασφαλίζει τη βέλτιστη ποιότητα εργασίας και παραγόμενου προϊόντος, πόσο μάλλον σε περιπτώσεις έργων τέχνης, μνημείων, και έργων πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστορικής σημασίας που πρεσβεύουν μνήμες και αξίες του τόπου μας και εκπροσωπούν το δημόσιο αίσθημα.
Γλύπτες, καλλιτέχνες, τεχνικές εταιρείες, τεχνικό προσωπικό, ή και επαγγελματίες άλλων - συναφών ή μη- κλάδων και ειδικοτήτων που επεμβαίνουν στην ύλη εφαρμόζοντας επεμβάσεις καθαρισμού και συντήρησης, προφανώς και δεν είναι οι κατάλληλοι επαγγελματίες για τη συντήρηση γλυπτών και μνημείων. Για παράδειγμα, όπως κάποιος δεν θα ανέθετε τη δημιουργία ενός γλυπτού σε έναν συντηρητή, με τον ίδιο τρόπο, δεν θα πρέπει να ανατίθεται η συντήρηση γλυπτών, και εν γένει έργων τέχνης, σε γλύπτες και καλλιτέχνες ή άλλους επαγγελματίες.
Εφιστούμε λοιπόν την προσοχή όλων των άμεσα ενδιαφερομένων ώστε να αποφεύγονται παρατυπίες και να προστατεύονται στο μέγιστο βαθμό οι καλλιτεχνικές δημιουργίες και μνημεία που κοσμούν δημόσιους χώρους. Θα θέλαμε να τονίσουμε ότι η απασχόληση μη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού για την εκτέλεση εργασιών συντήρησης / αποκατάστασης / καθαρισμού σε έργα τέχνης, ιστορικά κτίρια και αντικείμενα πολιτιστικής, ιστορικής, και καλλιτεχνικής κληρονομιάς εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη μακροπρόθεσμη διατήρησή τους. Η πρωτοβουλία ορισμένων Δήμων για χρήση συνεργείων καθαρισμού -που κύρια αρμοδιότητά τους είναι ο καθαρισμός πεζοδρομίων και οδοστρωμάτων- για τον καθαρισμό βανδαλισμένων μνημείων, η ανάθεση εργασιών αποκατάστασης σε τεχνικές εταιρείες, ή σε καλλιτέχνες ή επιστήμονες και επαγγελματίες άλλων ειδικοτήτων, αντί επαγγελματία συντηρητή, και η ανοχή επεμβάσεων «καθαρισμού» από εθελοντές-μη συντηρητές, θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα των μνημείων. Οι φθορές που προκαλούνται σε τέτοιες περιπτώσεις λόγω των επεμβάσεων από επαγγελματίες ειδικοτήτων ασχέτων με τη συντήρηση, είναι μη αναστρέψιμες και προκαλούν όχι μόνο μόνιμη αλλοίωση των επιφανειών, αλλά και δυνητικά μεγαλύτερη καταστροφή στο μέλλον.
Όπως προαναφέρθηκε, η συντήρηση αποτελεί αυτόνομη ξεχωριστή επιστήμη με νομικά κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα, και δεν νοείται οι επεμβάσεις συντήρησης να εκτελούνται από μη συντηρητές. Εργασίες συντήρησης μπορούν να ανατεθούν μόνο σε πρόσωπα που είναι κάτοχοι της ειδικής Άδειας Μελέτης, Ανάληψης και Επίβλεψης Έργου Συντήρησης και Λειτουργίας Εργαστηρίων Συντήρησης, και είναι εγγεγραμμένα στο Μητρώο Συντηρητών Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης βάσει του Ν.4858/2021 (αρ.43, παρ.3 & 4), που τηρείται στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων (ΔΣΑΝΜ) του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ). Σε περίπτωση που κάποιος επιθυμεί να απευθυνθεί σε σωστούς επαγγελματίες, μπορεί να επικοινωνήσει με τη ΔΣΑΝΜ όπου τηρείται το σχετικό μητρώο συντηρητών.
Στο πλαίσιο των καταστατικών του υποχρεώσεων, ο ΣΣΑΕΤΤΕ υπερασπίζεται το κύρος του επαγγέλματος του συντηρητή και μεριμνά για την προστασία, συντήρηση και αποκατάσταση της κληρονομιάς μας, υπό την αιγίδα των αρμόδιων κρατικών φορέων, με σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και των αξιών της για την παρούσα και τις επόμενες γενιές, καθώς και την αναβάθμιση και ανάδειξη του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, ο ΣΣΑΕΤΤΕ προασπίζεται τα επαγγελματικά δικαιώματα των συντηρητών, αποτρέποντας επεμβάσεις συντήρησης από μη συντηρητές και άτομα που αντιποιούνται το επάγγελμα και διεκδικούν τα επαγγελματικά δικαιώματα του συντηρητή χωρίς το απαραίτητο εκπαιδευτικό και επιστημονικό υπόβαθρο.
Το ΔΣ του Συλλόγου τίθεται στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου για παροχή πληροφοριών και διευκρινίσεων για τις ανάγκες προστασίας και ανάδειξης των μνημείων.
Συνημμένo:
- Υποστηρικτική επιστολή Συλλόγου Γλυπτών Ελλάδος
Κατόπιν ερωτήσεων που λάβαμε για την παρακάτω παράγραφο:
«Τονίζουμε ότι ως συντηρητής νοείται ο κάτοχος πτυχίου Τμήματος ή Σχολής Συντήρησης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ημεδαπής (ΤΕΙ Αθήνας, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, ΠΑΔΑ) ή της αλλοδαπής αναγνωρισμένου από τον εκάστοτε αρμόδιο φορέα. Άτομα με διαφορετικό βασικό πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, άτομα με πτυχίο δευτεροβάθμιας (ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ) ή μεταδευτεροβάθμιας (ΙΕΚ) εκπαίδευσης στον τομέα της συντήρησης, και άτομα που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια και αμφιβόλου ποιότητας «σχολές» δεν είναι Συντηρητές Αρχαιοτήτων και έργων Τέχνης.»
θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι:
Η παραπάνω παράγραφος γράφτηκε στο πλαίσιο ενός κειμένου το οποίο αφορά στα νομικά κατοχυρωμένα επαγγελματικά δικαιώματα για τη μελέτη και ανάληψη εργασιών συντήρησης.
Στον τομέα της συντήρησης εργάζονται Συντηρητές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, και ΔΕ Τεχνικοί Συντήρησης.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, «Άδεια για τη μελέτη, την ανάληψη και την επίβλεψη έργου συντήρησης και τη λειτουργία εργαστηρίων για τη συντήρηση αρχαιοτήτων και έργων τέχνης κινητών και ακινήτων» μπορούν να κατέχουν αποκλειστικά Συντηρητές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ και ΙΕΚ λαμβάνουν πτυχίο «ΔΕ Τεχνικού Συντήρησης». Οι Τεχνικοί Συντήρησης επανδρώνουν και συμβάλλουν σημαντικά στα έργα συντήρησης πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά δεν μπορούν να λαμβάνουν την παραπάνω άδεια, και κατ’ επέκταση δεν δύνανται να αναλαμβάνουν μελέτες και έργα συντήρησης. Σύμφωνα με τα ισχύοντα επαγγελματικά τους δικαιώματα, εκτελούν επεμβάσεις συντήρησης υπό την επίβλεψη Συντηρητή Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, όπως συμβαίνει τις τελευταίες δεκαετίες τόσο στο δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Άτομα με διαφορετικό βασικό πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άτομα που έχουν παρακολουθήσει σεμινάρια και αμφιβόλου ποιότητας «σχολές», που σκοπίμως επικαλούνται συνάφεια ή ταύτιση με το επάγγελμα του Συντηρητή Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, δεν έχουν επαγγελματικά δικαιώματα στον τομέα της συντήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε περίπτωση που ασκούν με οποιονδήποτε τρόπο το επάγγελμα του Συντηρητή, αυτό είναι ποινικά επιλήψιμο σύμφωνα με τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις.
Με εκτίμηση,
Εκ μέρους του ΔΣ
Η Πρόεδρος Η Γραμματέας
Ζωή Σακκή Ευαγγελία Κυριαζή
